Tekst kapiteins Jessica Bode en Charlotte Snel
Foto archief Mediacentrum Defensie

'Het is spannend maar bijzonder'

Het Forensisch- en Opsporingsteam Nederland van de Koninklijke Marechaussee vertrekt binnenkort naar Kiev. In en rond de Oekraïense hoofdstad doen de specialisten de komende weken onderzoek naar mogelijke oorlogsmisdaden voor het Internationaal Strafhof in Den Haag. “Natuurlijk is het spannend en onzeker, maar ook bijzonder om te doen.”

Detachementscommandant majoor Kim stuurt de eenheid aan en vertelt over deze bijzondere inzet.

“We gaan naar een land waar het oorlog is. We doen ons werk vaak in uitzonderlijke omstandigheden, maar hier is het ook nog eens onzeker. Hoe is de veiligheidssituatie, wat gaan we aantreffen, hoe gaat het met de bevolking? Het speelt bovendien redelijk dichtbij huis.”

Maar wat vinden de mannen en vrouwen die naar Kiev gaan ervan? Zijn zij niet bang? Of het thuisfront? “We hebben deze inzet vooraf uitgebreid met potentiële kandidaten besproken. Hoe staan de collega’s en hun omgeving erin. Willen ze dit vrijwillig of zouden ze moeten worden aangewezen? Dat is gelukkig niet het geval.”

‘We willen iets doen om het leed te verzachten’

Helpen

De militairen en de burgercollega van het Nationaal Forensisch Instituut (NFI) die naar Oekraïne vertrekken zien dit met name als een mogelijkheid om een bijdrage te kunnen leveren aan de situatie daar. “Helpen. Iets doen om het leed te verzachten. Neemt niet weg dat het een spannende missie is, maar we kunnen goed relativeren. En vergeet niet dat er veel maatregelen worden getroffen om dit veilig te doen. De Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten gaat bijvoorbeeld mee voor de veiligheid.”

Bewijsmateriaal

De marechaussee gaat, met ondersteuning van specialisten van de andere krijgsmachtdelen, in Kiev een bijdrage leveren aan het veiligstellen en onderzoeken van bewijsmateriaal van potentiële oorlogsmisdaden. Mede op basis hiervan moet duideijk worden of vervolging mogelijk is. “Het dient dus eigenlijk bewijsmateriaal voor de toekomst .”

De marechaussee gaat in Kiev een bijdrage leveren aan het veiligstellen van bewijsmaterieel van potentiële oorlogsmisdaden, voor het Internationaal Strafhof.

Bij verzamelen van bewijsmateriaal moet je denken aan het opnemen van getuigenverklaringen, het veiligstellen van en onderzoek doen naar digitale middelen zoals camera’s en computers. “We hebben onder anderen specialisten op het gebied van digitale middelen en experts die onderzoek doen op lichamen, naar DNA of de omgeving.”

‘Dit is onze primaire taak’

Expertise

Maar waarom moet de Koninklijke Marechaussee dit doen? Kim legt uit: “De Oekraïners hebben op dit moment onvoldoende capaciteit. Personeel en systemen zijn overbelast. Ondersteuning van andere landen, waaronder Nederland, is hard nodig. Bovendien is dit recherchewerk en doen van opsporing onze expertise. Het is één van onze primaire taken om onderzoek te doen naar strafbare feiten in binnen-en buitenland.”

Eerder werd soortgelijk onderzoek gedaan naar het neerhalen van vlucht MH17 in Oekraïne.

Meer weten? Hier alvast antwoord op vier belangrijke vragen:

1. Wat is het Forensisch- en Opsporingsteam Nederland van de Koninklijke Marechaussee?

Deze eenheid bestaat uit ongeveer dertig personen, waaronder forensische, digitale en tactische opsporingsambtenaren van de marechaussee. Maar ook een patholoog van het Nederlands Forensische Instituut (NFI), een tolk, medisch personeel, opruimingsexperts van de Explosieven Opruimingsdienst (EOD) en een team van de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten (BSB).

2. Wat gaan ze precies doen in Oekraïne?  

Het Nederlandse onderzoeksteam gaat in Kiev en, als de veiligheidssituatie het toelaat, in de nabije omgeving van de hoofdstad aan de slag om bewijsmateriaal te verzamelen van mogelijke oorlogsmisdaden. Die worden verzameld voor het Internationaal Strafhof in Den Haag. Op allerlei manieren zal er worden geprobeerd om bewijsmateriaal te vergaren, zoals sporenonderzoek of gesprekken met getuigen.

3. Waarom heeft Nederland deze taak? 

De inzet van het Nederlandse onderzoeksteam komt na een verzoek van Oekraïne. Het land heeft het Internationaal Strafhof en EU-lidstaten om hulp gevraagd bij het opsporingsonderzoek met betrekking tot oorlogsmisdrijven die zouden zijn gepleegd. De procureur-generaal van Oekraïne heeft naar eigen zeggen al duizenden oorlogsmisdaden geregistreerd, waaronder standrechtelijke executies en verkrachtingen door Russische militairen. Rusland beweert dat de beschuldigen vals zijn en dat alle aanwijzingen voor oorlogsmisdaden door Oekraïne in scène zijn gezet.

4. Is het gevaarlijk?

Het operatiegebied staat onder controle van de Oekraïense Strijdkrachten. De grondgevechten hebben zich verplaatst naar het oosten van het land. Een directe confrontatie met Russische militairen in of rondom Kiev wordt zeer onwaarschijnlijk geacht. Mocht de veiligheidssituatie veranderen tijdens de inzet dan vindt een nieuwe afweging plaats en kan het team, indien nodig, worden teruggehaald.

De risico’s worden tevens beperkt door eigen beveiliging van de ‘binnenring’ door de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten van de marechaussee. Daarnaast beschikt het onderzoeksteam over explosieven opruimingsexpertise, gepantserd transport en medische capaciteit. Ook zijn er afspraken gemaakt met de Oekraïense veiligheidsdiensten die de ‘buitenring’ voor het team beveiligen.