Nachtlicht werpt schaduw vooruit

Voorstelling ‘Het Oorlogselftal’, juist nu

De voorstelling ‘Het Oorlogselftal’ is actueler dan sporthistoricus Jurryt van de Vooren en het Nachtlicht Ensemble hadden gewild. Met beelden en muziek blikken zij de komende weken in diverse theaters in het land terug op jonge voetballers die zijn omgekomen in de Tweede Wereldoorlog. “De combinatie van sport, muziek, erfgoed en herdenken spreekt een nieuwe doelgroep aan.”

Piketpaal is de laatste (vriendschappelijke) interland op vaderlandse bodem, op 21 april 1940 tegen België (4-2) in het Olympisch Stadion. Het was tevens het laatste radioverslag van de grondlegger van de radio-sportjournalistiek, Han Hollander. Een Amsterdammer van Joodse komaf. De journalist-zanger werd in 1943 in vernietigingskamp Sobibór vermoord, maar zijn stem is in Nachtlicht te horen.

Emmen

In de nu nog 5 voorstellingen is vooral ruim aandacht voor plaatselijke vergeten voetballers. Velen daarvan lieten als militair het leven. Zoals soldaat Henk Klinkhamer uit het Drentse Eext. De twintigjarige speler van de plaatselijke club sneuvelt op de eerste dag van de Duitse inval, 10 mei 1940, bij Wassenaar. Hij werd afgelopen weekeinde herdacht tijdens de première in het Atlastheater in Emmen. “Degenen die komen kijken realiseren zich opeens: het is niet meer een opa op een foto, maar een jongen die hier op het veld heeft gespeeld. In ons clubhuis stond”, stelt Van de Vooren. Om de binding groter te maken, nemen plaatselijke muziekensembles deel aan de voorstellingen.

Oekraïne

De relatie met de huidige ontwikkelingen in Europa is snel gelegd door de sporthistoricus. Al kort na de inval in Oekraïne meldde de internationale spelersvakbond FIFPro het sneuvelen van de twee profvoetballers Vitalii Sapylo (21) en Dmytro Martynenko (25) door Russisch geweld. De kans bestaat dat net als hier over zestig jaar een herdenkingsmonument wordt onthuld in Oekraïne.”

Van de Vooren verwijst daarmee naar de 2.212 namen die zijn vereeuwigd op het herdenkingsteken bij de KNVB in Zeist. “Daar staan alleen initialen en achternamen op, dus niet bij welke club ze speelden. Die heb ik achterhaald. Inmiddels zijn er veel meer gevonden: zo’n 2.700. Dat worden er waarschijnlijk wel vijfduizend”, verwacht de sporthistoricus.

Aanspreken

Anderhalf jaar geleden ontstond het idee van een muziekvoorstelling als eerbetoon aan omgekomen voetballers in de Tweede Wereldoorlog. Van de Vooren had net het boek ‘Door Wilskracht Zegevieren’ over sport in de Tweede Wereldoorlog afgerond. “Er was budget voor projecten over erfgoed die een nieuwe generatie die is geïnteresseerd in de periode 1940-1945 moest aanspreken. Ik ben al jaren betrokken bij de Nationale Sportherdenking op 4 mei in het Olympisch Stadion en zag kansen om het kleiner, plaatselijk te maken.”

Een door de pandemie gedwongen online ‘speeddate’ om voor een subsidie in aanmerking te komen leverde in eerste instantie weinig op. “Als laatste verscheen Marc (Sentenie), van het Nachtlichtensemble in beeld en dat liep direct goed.”

Spanning

Sentenie is de drummer van het ensemble, dat inmiddels zo’n vier jaar bestaat. “We zijn professionals van het conservatorium, maar uit verschillende muziekgenres. Van jazz tot klassiek”, vertelt hij. De verhalen van Van de Vooren spreken de jonge muzikanten aan. “We hebben dezelfde dag als onze ontmoeting een pitch voorbereid en aan een driekoppige jury voorgelegd.”

Met succes. Vijf componisten kregen de gelegenheid hun visie op de verhalen van de sporthistoricus in muziek om te zetten. Bepaald geen gemakkelijke taak vindt één van hen, Chris Muller. De van oorsprong (jazz)pianist vertelt: “Van mijn hand worden twee stukken opgevoerd. Een van vier en een van vijf minuten. Ik heb geprobeerd zowel de voetbaltaal als de enorme druk van de oorlog in de muziek te vatten. Er is geen moment van ontspanning, dus.”