Tekst Leo de Rooij
Foto MCD e.a.
06
Dit artikel hoort bij: Defensiekrant 02
Terugkijker
In de nieuwe rubriek 'Terugkijker' richten we - met een blik op de kalender - regelmatig het vizier op een bepaalde gebeurtenis. Dat kan zijn van militair-historische aard (oprichting Landmacht), een evenement waar Defensie bij betrokken was (steunverlening laatste Elfstedentocht), of zelfs een gebeurtenis met globale impact (Desert Storm). Geenszins bedoeld om volledig te zijn (daarvoor ontbreekt hier de ruimte), maar meer om het ‘o ja-gevoel’ op te roepen. Omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten. Of ons het gewoon niet meer exact herinneren: hoe zat het ook weer? In deze eerste aflevering: 5 februari 1831 “Dan liever de lucht in.”
Tijdens de zogenaamde Belgische Opstand verwerft de Nederlandse kanonneerbootcommandant Jan Carel Josephus van Speijk eeuwige vaderlandse roem door zijn schip te laten exploderen om te voorkomen dat het in handen van de Belgische opstandelingen kwam. De Belgische Revolutie, of Belgische Opstand, is de gewapende opstand van 1830 tegen koning Willem I der Nederlanden die tot afscheiding van de zuidelijke provincies leidde en daarmee tot de onafhankelijkheid van België.
Schrik der Roovers
Van Speijk, ooit opgeleid om kleermaker te worden, ontwikkelde zichzelf tot zeevaarder. In 1820 trad hij, na eerder afgewezen te zijn, in dienst bij de Koninklijke Marine. Tussen 1823 en 1825 kreeg hij door zijn optreden in Nederlands-Indië de bijnaam Schrik der Roovers. Tijdens de Belgische Opstand was hij commandant van gaffelkanonneerboot nº 2, een zeilschip bewapend met één kanon en met de opdracht om alle schepen van en naar Antwerpen te controleren. Van Speijk nam ook deel aan het bombardement op Antwerpen op 27 oktober, waarvoor hij werd onderscheiden met het ridderkruis der vierde klasse van de Militaire Willems-Orde.
Infame Brabander
Op 5 februari 1831 dreef zijn schip op de Schelde door een harde noordwestenwind en een slecht functionerend anker naar de kant, waar een woedende menigte van Antwerpse arbeiders op het schip sprong om de vlag te bemachtigen. Hierop zou Van Speijk door zijn sigaar in een vat met buskruit te steken het schip tot ontploffing hebben gebracht. Hij zou hierbij de historische laatste woorden hebben gesproken: "...en een infame Brabander worden? Dan liever de lucht in". Een aantal bronnen trekken deze woorden echter in twijfel. Hoe dan ook, bij de ontploffing kwamen 28 van de 31 bemanningsleden om, onder wie Van Speijk zelf. Zijn stoffelijk overschot is op 4 mei 1832 bijgezet in de Nieuwe Kerk in Amsterdam.
