Tekst Martin Zijlstra
Foto MCD en archief
Wereldwijd al 750 toestellen in dienst
Net voor de jaarwisseling kwam het verlossende woord: de F-35 is 'geslaagd' voor zijn examen en kan dus operationeel verklaard worden. Dat betekent dat het toestel vanaf nu beschikbaar is voor kortlopende operaties in het buitenland, zoals nu in Bulgarije. Een bijzonder moment niet alleen voor de luchtmacht, maar voor heel Defensie. Hoog tijd voor een tussenbalans.
Over de F-35 is in de afgelopen jaren veel geschreven. Dat is niet zo vreemd, want er valt veel goeds te melden over het nieuwe toestel, vooral over zijn militaire kwaliteiten. Voor de Koninklijke Luchtmacht was het bereiken van de Initial Operational Capability (IOC), eind december, hét hoogtepunt van 2021. Die status betekent dat Defensie vanaf nu een detachement van vier vliegtuigen kan inzetten voor een kortlopende missie in het buitenland, een belangrijke mijlpaal. Het besluit om met F-35’s bij te dragen aan de NAVO-luchtverdediging in Bulgarije is daar dus een logisch gevolg van.
De F-35 doet het niet alleen goed in ons land maar ook in het buitenland
750 toestellen
De F-35 doet het niet alleen goed in ons land. Eind vorig jaar maakte fabrikant Lockheed Martin een reeks cijfers bekend over het toestel. Zo zijn er inmiddels meer dan 750 F-35's afgeleverd aan veertien gebruikers die vliegen met een van de drie versies van de F-35. De F-35A is de 'gewone' luchtmachtversie die ook bij onze luchtmacht vliegt en op de traditionele manier start en landt op vliegbases. De F-35B kan verticaal opstijgen en landen en de F-35C is aangepast om vanaf vliegkampschepen te worden gelanceerd met een katapult en daarop ook weer te landen met behulp van een vanghaak. Alle drie versies zijn operationeel inzetbaar bij verschillende gebruikers. In Europa is het toestel gestationeerd op bases in Groot-Brittannië, Nederland, Noorwegen en Italië. Eind vorig jaar werden ook de eerste F-35's van de Amerikaanse luchtmacht in Europa gestationeerd.
Die 750 Lightnings vlogen samen ook al zo'n 465.000 vlieguren bij elkaar. In de afgelopen jaren zijn al meer dan 1.600 vliegers opgeleid om met het nieuwe toestel te vliegen terwijl voor het onderhoud meer dan 11.500 technisch specialisten werden getraind. Het aantal landen waar de F-35 vliegt neemt nog steeds toe. Inmiddels is het type niet alleen in Nederland operationeel inzetbaar. Acht andere landen hebben de IOC-status ook bereikt: naast de Verenigde Staten gaat het om Groot-Brittannië, Italië, Australië, Noorwegen, Israël, Japan en Zuid-Korea. Denemarken is aan het opwerken voor deze status. Daarnaast zijn er nog een aantal landen die het toestel hebben gekocht of overwegen het aan te schaffen: België, Canada, Finland, Zwitserland, Singapore, Polen en de Verenigde Arabische Emiraten. Je mag verwachten dat zich de komende jaren nog meer geïnteresseerden melden bij fabrikant Lockheed Martin.
Bekijk de video van het F-35 Programmabureau met het jaaroverzicht over 2021
Ontwikkelingen Nederland
Dat de F-35's van het Nederlandse 322 Squadron de IOC-status hebben bereikt, betekent niet dat het er daarmee als het ware opzit. Inmiddels is de eerste, voor Vliebasis Volkel bedoelde F-35 in ons land aangekomen om daar later dit jaar te worden gestationeerd. Nadat Leeuwarden zijn toestellen heeft gekregen, zijn namelijk de squadrons van de Brabantse basis aan de beurt om uitgerust te worden met de nieuweling. Eerst 313 Squadron, daarna 312 Squadron dat het langst met de F-16 blijft doorvliegen. Naar verwachting arriveren de eerste straaljagers 30 juni 2022 in Volkel en beginnen dan met opwerken naar operationele status.
Vanaf 2024 is de F-35 Full Operational Capable
Full Operational Capable
Volgens het huidige schema zijn de F-35 squadrons van de luchtmacht in 2024 volledig operationeel inzetbaar (Full Operational Capability). In dat jaar neemt de luchtmacht definitief afscheid van de F-16 die dan in eigen land alleen nog maar bewonderd kan worden in het Nationaal Militair Museum in Soest. In het buitenland zal het vliegtuigtype waarschijnlijk nog jaren blijven vliegen.
In de jaarlijkse voortgangsrapportage van Defensie aan de Tweede Kamer van eind vorig jaar wordt geschetst hoe de operationele planning eruit ziet voor de Koninklijke Luchtmacht:
Zoals uit dit schema blijkt, nemen de F-35's in 2024 de Quick Reaction Alert over van de F-16 en zijn vanaf dat moment - samen met hun Belgische collega's - verantwoordelijk voor de verdediging van het luchtruim van de Benelux.
Geluid
Iedere medaille heeft twee kanten. Waar de F-35 in militair opzicht een successtory is, daar hebben omwonenden van Vliegbasis Leeuwarden last van het geluid van het toestel. Om die reden heeft Defensie eind vorig jaar besloten om het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartcentrum te laten onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om de geluidsbelasting van de F-35 op de Friese basis terug te brengen. Dat gebeurt op verzoek van de commandant van de vliegbasis, kolonel Henk Doorten. "We kunnen het geluid niet wegnemen, maar we kunnen wel onderzoeken hoe we de hinder omlaag kunnen brengen. Daarmee hoop ik de balans tussen onze vliegbewegingen en de leefbaarheid in de omgeving te herstellen."
