Tekst kapitein Djenna Perreijn
Foto adjudant Eva Klijn

Kamp Castor, de Nederlandse thuisbasis lag nabij Gao in Noord-Oost Mali. Nederland nam met 450 militairen deel aan de VN Minusma-missie.

Zes jaar na de helikoptercrash in Mali ontvangen twee medics van het Korps Commandotroepen vandaag een Ereteken voor Verdienste in zilver. Zij verleenden eerste hulp en vochten voor het leven van de twee vliegers. Het optreden was onderscheidend, betekenisvol en beleidsvol. Voor sergeant Michiel en korporaal Peter (buiten dienst) voelt de hoge onderscheiding dubbel. In de Defensiekrant blikken ze terug op die ingrijpende dag.

17 maart 2015 was een dag als vele andere op Kamp Castor tijdens de uitzending in Mali. KCT’ers Peter en Michiel en hun team draaien een QRF-dienst (quick reaction force), waarbij ze gereed staan voor onvoorziene inzet. Ze zijn op hun slaapkamer wanneer ze een waarschuwing krijgen: ‘Je hebt tien minuten om omgehangen bij de Chinook te staan’.

“Maar het liefst doe je dat natuurlijk binnen een seconde”, blikt sergeant Michiel terug. “Samen met collega’s die konden beveiligen, brandweer en een militaire arts en verpleegkundige stapten we in de helikopter. Er was heel weinig informatie. We wisten dat het om een helikoptercrash ging, maar niet hoe ernstig het was en of het om een Nederlands of buitenlands toestel ging.”

Michiel en Peter zullen bij de uitreiking van het Ereteken voor Verdienste in Zilver voor het eerst de nabestaanden van de omgekomen vliegers ontmoeten.

Vijftien seconden

Even daarvoor die dag stijgen om 12:00 uur Apache-gevechtshelikopters van 301 Squadron, de 'Redskins', op vanaf Gao voor een trainingsvlucht. Eerste luitenant Ernst Mollinger (26) is piloot en kapitein René Zeetsen (30) bedient de sensoren en wapens. Het is goed vliegweer: zwakke wind, geen wolk te bekennen. De bestemming is een schietterrein zo’n vijftig kilometer verderop.

Na het afvuren van twee raketten brengt Mollinger het toestel in een bocht naar rechts. Maar plotseling rolt de helikopter hard over zijn rechterkant. De vliegers zijn verrast en doen er alles aan om de Apache weer onder controle te krijgen. De tweede rol kost zoveel hoogte dat ze crashen op een grote, open zandvlakte. En dat alles binnen vijftien seconden.

Viceadmiraal Boudewijn Boots, Plaatsvervangend Commandant der Strijdkrachten, spreekt Michiel en Peter toe voor zij het Ereteken voor Verdienste krijgen uitgereikt. ‘Het is erkenning voor uitzonderlijk handelen tijdens een gebeurtenis die een grote impact had op alle betrokkenen.’

Harde waardes

“Een half uur na de melding waren we ter plaatse. Dat is snel”, vertelt Michiel. Het team verwacht dat het hun taak is om de crashsite te bewaken en beveiligen, maar de aangekondigde Franse medische evacuatiehelikopter is er nog niet. 

Archieffoto van een Apache-gevechtshelikopter boven de Sahel in Mali.

“We vlogen een rondje om de veiligheid te controleren en konden al snel landen.” De crashsite wordt 360-graden beveiligd en Peter en Michiel krijgen opdracht eerste hulp te verlenen. Gelukkig dat ze een jaar eerder de opleiding tot Combat Medic hadden afgerond. Dit bleek hun eerste casus met grootschalig trauma.

Beklemd

De Apache sloeg met een verticale snelheid van 86 kilometer per uur tegen de grond. De stoelen in de cockpit kunnen een flinke impact aan, maar zijn op deze krachten niet berekend. Dat is in één oogopslag duidelijk als Peter naar de frontseater rent, René Zeetsen. “Hij zat beklemd en was er heel slecht aan toe. Ik wilde de hoop niet opgeven en ging door met behandelen. Toen de crashsite veilig genoeg was sloot de arts aan. Zij bevestigde helaas mijn constatering dat hij was overleden.”

Zo’n vierhonderd Nederlandse militairen en een hoge VN-delegatie nemen in Mali met een indrukwekkende erehaag afscheid van hun omgekomen collega’s.

Praten

Piloot Ernst Mollinger werd uit het toestel getrokken door een Nederlandse collega van een andere Apache, die het ongeluk ziet gebeuren. Hij zal later een Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon krijgen. Dan schiet ook Michiel te hulp en Peter sluit later aan. Het slachtoffer is nog aanspreekbaar en Michiel volgt het behandelprotocol. Peter: “We praatten veel tegen ‘m. Hij gaf aan dat hij steeds meer last van zijn ademhaling kreeg.” De vlieger gaat snel achteruit en Michiel en Peter starten met reanimeren. “Zeven à acht minuten. Dat lijkt kort, maar het was best zwaar.” Na 24 minuten arriveert eindelijk de Franse helikopter voor de medische evacuatie. “Samen hebben we ‘m daarin gedragen.” 

Eerste luitenant Ernst Mollinger Rechts: kapitein René Zeetsen. Twee weken geleden nog werden twee viaducten vernoemd naar de omgekomen Apachevliegers.

Koel

Bijna zeven uur na vertrek keren Peter en Michiel terug op het kamp in Gao. Daar horen ze dat ook Ernst het ongeluk niet heeft overleefd. Michiel: “We doorliepen de hele casus met een medische planner. Die vertelde ons dat we correct hebben gehandeld en dat de behandelingen goed waren uitgevoerd. Hij wist ook dat de slachtoffers geen schijn van kans hadden gehad, wat we ook hadden gedaan.” 

De medics hielden ondanks de chaotische situatie in de woestijn het hoofd koel. Dat is zes jaar later nog steeds zo. Michiel: “Enkele dagen na het ongeluk stonden we in de erehaag toen de collega’s in de KDC-10 (transportvliegtuig, red.) werden gedragen. Ik heb het daar afgesloten.” Later hebben de collega’s er nog wel vaak over gesproken. “Ook deze week weer, in aanloop naar de uitreiking. Maar het ongeluk heeft mij op persoonlijk vlak niet enorm beïnvloedt. Ik heb nog jaren als medic gewerkt, inmiddels heb ik een andere functie.”

Vrijdag 20 maart werd het omgekomen tweetal uitgeleide gedaan op Kamp Castor, de Nederlandse thuisbasis nabij Gao. De aankomst op vliegbasis Eindhoven was al even indrukwekkend.

Niet voor niets

“Het was zo bizar allemaal” besluit Peter. “Vooraf weet je nooit hoe je op zo’n situatie reageert. Ik vind het natuurlijk nog steeds ontzettend spijtig dat de mannen zijn overleden, maar het was fijn om te horen dat we geen steken hebben laten vallen. We hebben goed gehandeld en samengewerkt in een stressvolle situatie.” 

Peter stapte een paar jaar terug over naar een baan bij de politie. Vandaag komt hij terug op de kazerne in Roosendaal om het Ereteken voor Verdienste in zilver en de Sculptuur Operationeel Optreden in ontvangst te nemen. “Het overviel mij een beetje. Zes jaar na dato. Maar het is een mooi gebaar.” Michiel vult aan: “Het voelt ook dubbel. De aanleiding is ontzettend naar, maar de onderscheiding heel eervol.”