Helden van de luchtbrug

Vrijheid voor duizenden door luchttransport

Geen twijfel mogelijk: de eer voor de evacuatie van de duizenden mensen uit Kabul komt volledig op het conto van de mannen en vrouwen die dagelijks heen en weer vliegen, de technische dienst en ondersteuning. Maar de luchtbrug is ook een zegetocht. Welke vliegtuigen brengen de Afghanen en anderen naar een veiliger onderkomen?

We beginnen met de eigen Koninklijke Luchtmacht. Tijdens de reddingsoperatie kwamen de KDC-10, C-130 Hercules en de nieuwe MRTT in actie. Daarnaast gebruikte Defensie de C-17 Globemaster III's van de Heavy Airlift Wing; een samenwerkingsverband van tien NAVO-landen en twee partners. De thuisbasis, waar 25 Nederlanders werken, ligt in Pápa, Hongarije. Nederland maakt deel uit van dit initiatief en kan jaarlijks aanspraak maken op vijfhonderd vlieguren.

Ook andere luchtmachten van over de hele wereld hebben verschillende typen vliegtuigen ingezet voor het luchttransport. Wanneer we wat lijstjes bekijken, dan leveren de C-17 Globemaster III, de C-130 Hercules en de A400M Atlas de grootste bijdragen:

Zonder er een wetenschappelijke studie op los te laten, kunnen we stellen dat de C-17 de 'kampioen' van de luchtbrug is.

Het is het grootste transporttoestel dat de meeste mensen in veiligheid heeft gebracht. Het gros van de vluchten had een eindbestemming in de golfregio, zoals het vliegveld van Doha in Qatar. De door Nederland ingezette C-17's leverden hun passagiers daarentegen doorgaans af in Europa. Al dan niet na een tussenlanding in Tbilisi in Georgië.

Bij de Atlas gaat het om een relatief nieuwe speler aan het transportfront. Het viermotorige turbopropvliegtuig is ontwikkeld door de Duitse, Engelse en Franse luchtvaartindustrie. De eerste vlucht vond plaats in 2009 en Frankrijk kreeg de eerste machine in 2013.

Na een ietwat hobbelig begin maakt het toestel inmiddels furore en wordt gebruikt in Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Spanje, Maleisië, Luxemburg, België en Turkije. Er zijn er vooralsnog 174 besteld, waarvan er al ruim honderd uit de fabriek zijn gerold. De evacuatie in Kabul is niet de eerste operationele luchtdoop. Ook na orkaan Irma in 2017 werden er al A400M's ingezet. Qua afmetingen zit de A400M net tussen de C-17 en de C-130 Hercules in.

Kijk hier mee over de schouders van Spaanse vliegers van de A400M bij de landing op de luchthaven van Kabul. Video: Spaanse luchtmacht.

De C-130 is de senior van allen en vliegt al sinds 1954 rond. Toch zijn de meeste toestellen die nu nog in dienst zijn bij ruim zestig luchtmachten veel jonger. Ook zijn er nog maar weinig overeenkomsten met de eerste ‘Herc’.

De C-130 is door de jaren heen niet alleen gemoderniseerd, maar er zijn ook veel verschillende versies gemaakt. Naast de uitvoering voor luchttransport, zijn er ook typen voor onder meer het bijtanken van andere vliegtuigen in de lucht en die dienst doen als vliegend hoofdkwartier.

De Nederlandse luchtmacht heeft er vier; twee daarvan werden destijds nieuw aangeschaft en de andere twee zijn overgenomen van de Amerikaanse marine en toen gemoderniseerd. Het kwartet is ingedeeld bij 336 Squadron op Vliegbasis Eindhoven en werd in de afgelopen decennia al veelvuldig ingezet voor humanitaire missies.

Meer helpende handen

Afgezien van de transportvliegtuigen was er ook een hoofdrol weggelegd voor Amerikaanse tankvliegtuigen. Niet minder belangrijk zijn verder de E-3 radarvliegtuigen, toestellen die elektronische informatie verzamelen, en de gevechtsvliegtuigen. De Amerikaanse marine zorgt bijvoorbeeld met F/A-18 SuperHornet jachtbommenwerpers van het vliegkampschip USS Ronald Reagan voor een ‘beschermende paraplu’ voor de operatie.

Tot slot vervulden Amerikaanse helikopters een belangrijke taak door evacuees op te pikken in Kabul en hen naar het vliegveld te brengen. Ook de Duitsers vlogen voor deze klus twee helikopters in. Beide machines werden naar Afghanistan gebracht in de buik van een A400M Atlas. De transporttoestellen zijn de helden van de luchtbrug.