Edie van Reenen

Verkeerde plaats, verkeerde tijd

75 jaar geleden eindigde de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Meer dan ooit tevoren wordt dit herdenkingsjaar duidelijk hoe groot de gevolgen van het conflict waren voor de gewone man of vrouw. De afgelopen weken heeft de Defensiekrant de verhalen verteld van mensen die de oorlog van dichtbij meemaakten. In deze laatste aflevering draait het om Edie van Reenen. Een 33-jarige journalist die een vriend te hulp schiet en dat met de dood bekoopt. 

Vroeg in de ochtend van 28 november 1944 ligt bij een viaduct van Rijksweg 12 tussen Gouda en Bodegraven een levenloos lichaam. Het is van de 33-jarige journalist Eduard Leonard van Reenen uit Woerden. 3 schoten in nek en hoofd hebben een einde gemaakt aan zijn leven. Waarom is hij vermoord en wie executeerde hem? Het is meer dan 75 jaar na het einde van de oorlog nog altijd een raadsel. 

Uit het beroepsregister geschrapt

De Amsterdammer woont sinds zijn huwelijk met Johanna Beenen begin jaren dertig in Woerden. Zijn huis aan de Haven is ook redactielokaal. Hij werkt voor het Utrechts Nieuwsblad, het Utrechts Dagblad en Het Nieuws. Ook is 'ie hoofdredacteur van het Woerdense weekblad De Rijnstreek en zoals het een goed journalist betaamt heeft hij zijn wortels in de plaatselijke samenleving.

De Lutherse Van Reenen is niet bij verzetswerk betrokken. Maar vanwege zijn geloof heeft hij het niet op Duitsers. Hij laat dat merken in zijn artikelen. Dat bevalt de autoriteiten niet en hij wordt op het matje geroepen. Tijdens een gesprek op 6 april 1944 met het Verbond van Nederlandsche Journalisten hoort hij dat hij uit het beroepsregister wordt geschrapt. Hij mag zijn beroep niet meer uitoefenen. Hij ligt bij de Duitse autoriteiten onder het vergrootglas.

Blanco persoonsbewijzen

Ondertussen wil de Woerdense gemeenteambtenaar Theo Cino op 7 november 1944 onderduiken, omdat de burgemeester van Woerden wordt vervangen door een NSB'er. Cino wil niet met hem samenwerken. Hij vermoedt dat de Duitsers hem zoeken als hij onderduikt en vraagt zijn vriend Van Reenen om hulp. Cino vertelt dat er in zijn huis nog blanco persoonsbewijzen liggen. Die moeten verdwijnen voor het geval huiszoeking wordt gedaan. Aan die oproep wordt gehoor gegeven.  

Als de journalist er net is, valt de SD het woonhuis binnen. De Woerdense politiechef, NSB'er Jan Weuring betrapt hem als hij de persoonsbewijzen net in een pan met melk laat glijden. Naast van Reenen worden ook Cino's vrouw en de buren gearresteerd en afgevoerd naar de Ortskommandantur in het kasteel. 

Daar worden ze verhoord en al snel wordt duidelijk wat er is gebeurd. Iedereen mag na een dag of wat weer naar huis, behalve Van Reenen. Verschillende getuigen zeggen na de oorlog dat de beruchte Goudse SD'er Han Balvert bij de verhoren was. Deze man met een bedenkelijke reputatie, arresteerde en vermoordde diverse verzetsmensen.

Onbekende Friedrich

Van Reenen wordt voor verder verhoor naar Gouda gebracht. De SD ondervraagt hem diverse keren en het schijnt dat Balvert daaraan meedeed. “Ik weet in ieder geval dat ik nooit meer iets doe wat in strijd is met de Duitsche bepalingen”, schrijft Van Reenen aan zijn vrouw Jopie. Meent hij het? Of schrijft hij het omdat de SD zijn brief meeleest voordat die wordt verstuurd.

Op 27 november 1944 krijgt Van Reenen te horen dat hij die avond teruggaat naar de Ortskommandantur in Woerden. 2 NSB/WA-leden, Han Balvert en Adam Hoogendoorn uit Bodegraven, brengen hem. Als het transport bijna vertrekt, wil er ook een onbekende Feldgendarme meerijden. Na de oorlog verklaart Balvert dat de man Friedrich heet. 

Ter hoogte van Bodegraven stappen Friedrich en Van Reenen echter uit, omdat Balvert en Hoogendoorn eerst naar Bodegraven willen om daar invallen te doen. Friedrich zou, zo vertelt Balvert tijdens de verhoren, wel een passerende auto aanhouden en daarmee naar Woerden liften en Van Reenen afleveren. 

Ontkend

Wat er is gebeurd, valt niet meer te achterhalen. Van Reenen wordt de volgende morgen dood gevonden. Balvert heeft zijn betrokkenheid bij de moord op Van Reenen altijd ontkend, terwijl hij moorden op anderen gelijk opbiechtte na zijn arrestatie. Wie Friedrich is en waar hij is gebleven, is ook niet bekend.

Edie van Reenen werd aanvankelijk in Utrecht begraven. In 1960 werd zijn stoffelijk overschot herbegraven op het ereveld in Loenen.