Tekst ritmeester Jessica Bode
Foto archief NIMH (headerfoto betreft niet de V1 uit het artikel)

EOD vertelt over onschadelijk maken straalvliegtuig WOII

Nog 2 dagen en dan is het zo ver. Zondag maakt de EOD een Duitse V1 met bijna 1000 kilo springstof uit de Tweede Wereldoorlog onschadelijk. Dit onbemande straalvliegtuig crashte zeker 75 jaar geleden in een akker langs de A1 bij Deventer en decennialang reden boeren er met hun groot materieel overheen.

Een deel van de snelweg A1 wordt afgesloten (foto: Google Maps).

472 woningen worden voor de ontmanteling ontruimd

In juni vorig jaar werd het wapen ontdekt tijdens graafwerkzaamheden voor verbreding van de snelweg A1. Alleen de explosieve lading van het Vergeltungswaffe 1 is al 935 kilo. Dat maakt een gecontroleerde ontploffing op een andere locatie niet mogelijk. Het wordt nu ter plaatse ontmanteld, waardoor 950 mensen (427 woningen) voor zondagochtend 07:00 uur hun huis uit moeten en de A1 tussen 06.00 tot 21.00 wordt afgesloten.

Bietenwagens

Na de oorlog heeft een boer de grond boven de V1 laten verharden om er met bietenwagens overheen te rijden. In tientallen jaren is hier ontelbaar vaak groot materieel overheen gedenderd. Of het een wonder is deze 'vliegende bom' nooit ontploft is? “Dat is de vraag”, reageert EOD’er kapitein Hans van der Zwet, die al maandenlang bij de ontmantelingsactie betrokken is. 

Kwaliteitscontrole van de V1 was voor de Duitsers ondergeschikt aan de productienorm

Hij vervolgt: ”Er is in elk geval altijd een kans dat-ie af gaat. Laten liggen is geen optie." Een ongecontroleerde ontploffing zou namelijk een grondschok kunnen veroorzaken die voor instabiliteit zorgt. Dat is met tal van woningen in de omgeving en de A1 op 50 meter afstand niet wenselijk.

Een V1 wordt startklaar gemaakt.
Een zojuist gelanceerde V1 in 1941.

Sabotageactie

De V1 is vermoedelijk verschoten vanaf installaties bij Lettele of Hellendoorn en 20 à 30 kilometer verderop neergestort. Volgens Van Zwet is de kans groot dat dit het gevolg was van een sabotageactie van dwangarbeiders. “Die mannen waren toch ten doden opgeschreven en probeerden daar waar mogelijk de boel te dwarsbomen."

Dit soort wapens werden wel getest, maar kwaliteitscontrole was ondergeschikt aan de productienorm. “Hitler verwachtte op een gegeven moment dat er 4000 V1's per maand geproduceerd moesten worden. Productieaantallen waren veel belangrijker dan de productiekwaliteit.”

Op de linkerfoto staat 1 van de 9 V1’s die door de Explosieven Opruimingsdienst zijn verwijderd in 1981. Op de rechterfoto de restanten van een ontplofte V1 in 1982.

Dinky Toys

Het omhulsel van de V1 is niet intact, maar de explosieve lading wel. Het is dan ook zaak dat de ontstekers er veilig uitgehaald en vernietigd worden. “Het materiaal daarvan is hetzelfde als waar vroeger Dinky Toys van gemaakt werden. Productietechnisch geweldig, maar het grote nadeel is dat het uit kan zetten. De ontsteker moet je er in principe uit kunnen draaien, maar kan zijn vastgeroest. In dat geval moet de hele ontstekerbuis worden verwijderd", aldus de staffofficier.

Op een open plek in een bos liggen de restanten van een V-1 lanceerinstallatie. Op de rechterfoto staat een gedeelte van de afschietbaan.
De laatste seconden van een Duitse V1 voor hij bij inslag explodeert. Opname uit 1944 in Luik (foto: Lou Vis).

Voorts wordt de hoofdlading in stukken gesneden en elders in een container tot ontploffing gebracht. “Dat doen we om eventueel bodemverontreiniging te minimaliseren. De springstof bestaat voor een groot deel uit natriumnitraat. Daar zitten 2 zwaar toxische stoffen in. Onze mannen werken ook met beschermende, gasdichte kleding.” Er zijn 13 EOD’ers aanwezig. 2 zijn actief bezig met de lading en de rest staat op 1400 meter afstand. 

Krenten

Je zou denken dat het spannend werk is, maar volgens Van der Zwet gaat een EOD-hart hier juist sneller van kloppen. “Ik draai al 25 jaar mee en dit soort klussen zijn de krenten in de pap.“