Defensie-uitgaven wereldwijd gestegen

2%-norm in Nederland nog niet in zicht

Grootmachten hebben vorig jaar fors meer uitgegeven aan Defensie. De wereldwijde uitgaven aan strijdmachten lagen 4 procent hoger dan in 2018, meldt het International Institute for Strategic Studies (IISS) in het jaarlijks rapport. Toch komen veel NAVO-landen nog niet in de buurt van het afgesproken streefcijfer: in 2024 moet 2% van het nationale inkomen naar Defensie-uitgaven gaan. 

Vooral de Verenigde Staten en China investeren fors in hun legers. De defensie-uitgaven stegen in die landen met zo’n 6,6%. De VS blijven koploper: in 2019 stegen de uitgaven met 53 miljard dollar naar ruim 684 miljard dollar. China komt uit op 181 miljard dollar. Daarna volgen Saudi-Arabië met ruim 78 miljard en Rusland met bijna 62 miljard. Denktank IISS, die alles becijferde, denkt dat Washington zich zorgen maakt om de modernisering van het Chinese leger. Dat werkt onder meer aan hypersonische raketten, die moeilijk zijn te detecteren. Dat zou de VS weer aanzetten tot hogere uitgaven.

2%-streven

Hoe anders is de situatie in veel NAVO-landen. Gezien de verslechterde internationale veiligheidssituatie sprak het trans-Atlantisch verbond in 2014 af te streven naar de ‘2%-richtlijn’ voor defensie-uitgaven in 2024. De 2% is gerelateerd aan het bruto binnenlands product (bbp). Maar 6 jaar later is dat streven nog niet in zicht. Nederland besteedt ongeveer 1,35% van het nationaal inkomen aan Defensie. Op de begroting staat nu zo'n 11 miljard. Dat is 3 miljard meer dan op het dieptepunt een paar jaar geleden. Bijzonder bij dit alles is dat we dus weliswaar meer geld aan Defensie besteden, maar dat dit niet significant zichtbaarder wordt in het percentage, omdat de economie sneller stijgt. Het percentage van het bbp blijft daarom rond de 1,3% schommelen. Ook Duitsland blijft rond dat percentage hangen. Spanje en België geven zelfs minder dan 1 procent van hun nationale inkomen uit.

De ongelijke lastenverdeling leidt tot grote frustratie van de Verenigde Staten. President Trump hamert al sinds zijn aantreden op hogere defensie-uitgaven. Pete Hoekstra, de Amerikaanse ambassadeur in Nederland en geboren in Groningen, steunt zijn president waar hij kan. "De Europeanen hebben dit zelf afgesproken, niemand heeft ze ertoe gedwongen. Dus doe het dan ook", zei hij vorig jaar in het Defensiedebat van weekblad Elsevier. 

Op het netvlies

Zo’n 72% van de Nederlanders heeft een positieve mening over de NAVO (bron: Pew Research Center). Toch moet Defensie haar relevantie aan burgers ‘verkopen’. “Mensen staken of protesteren voor bijvoorbeeld betere pensioenen, maar niet voor veiligheid. Dat onderwerp is lastiger over te brengen”, stelt minister van Defensie Ank Bijleveld in het Elsevier-debat, vorig jaar oktober. “Terwijl we zonder veiligheid of zonder stabiel land, helemaal geen pensioenen zouden kunnen betalen. We hebben allemaal een taak om de urgentie van een sterke krijgsmacht op het netvlies van Nederlanders te krijgen en te houden." 

Bij een nieuwjaarsbijeenkomst in Amersfoort stelde de bewindsvrouw dat er nog een wereld te winnen is. Daarbij wees ze er op dat de politieke partijen dit jaar hun verkiezingsprogramma schrijven voor de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart 2021. Dat maakt 2020 tot een cruciaal jaar om aan te tonen dat veiligheid essentieel is voor een land als Nederland. 

Vorig jaar mei kwam er extra geld bij: in totaal 1,5 miljard euro tot 2024 en daarna 162 miljoen structureel per jaar. Maar hiermee schommelt Nederland in 2024 nog steeds rond de eerder genoemde 1,3%. Bijleveld: “Jaarlijks hebben we 6 miljard extra nodig om aan de afspraak te voldoen.” De minister benadrukt dat Defensie niet zomaar geld erbij wil. “We hebben bepaalde capaciteiten nodig om ons land veilig te houden. Het NAVO-doel van 2% is gebaseerd op de taak waarop we toegesneden willen zijn. Op dit moment zijn we dat niet.”