Tekst Martin Zijlstra
Foto Sergeant Jan Dijkstra, NIMH & archief
Gevonden foto roept vraagtekens op
Hoewel er al 75 jaar geleden een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog, kennen we nog steeds niet al de geheimen uit die tijd. Zo kwam het Nederlands Instituut voor Militaire Historie onlangs in het bezit van een bijzondere foto uit Leeuwarden die de nodige vragen oproept. Weet u misschien het antwoord?
Foto’s van vliegtuigwrakken uit de Tweede Wereldoorlog zijn er genoeg, maar foto’s van arrestaties van vliegers door de Duitsers zijn er nauwelijks. En dat maakt deze intrigerende opname extra bijzonder.
De afbeelding toont een Britse luchtmachter die, omringd door Duitsers, uit een auto is gestapt en naar een gebouw in Leeuwarden loopt. Duidelijk is dat de Brit door de bezetter gevangengenomen is, maar datum en omstandigheden ontbreken. Net als het antwoord op de belangrijkste vraag: ‘wie is hij?’. En dus is de Defensiekrant op zoek naar de man en zijn verhaal.
De foto werd aangeboden op een veilingwebsite in het buitenland. Over de herkomst valt eigenlijk (nog) niets te zeggen. Volgens de oorspronkelijke bezitter zou de vlieger uit zee zijn opgepikt na een crash. Op de achterkant staat met potlood geschreven ‘Engl. Jagdflieger – Holland 1943’ en een stempel ‘Foto De Jong, Nw. Oosterstr. 17, Leeuwarden’.
Hotel Amicitia
Een paar puzzelstukjes heeft de redactie al gevonden. Het gebouw waar de Brit naar binnen wordt geleid, is het vroegere Amicitia. Dit hotel werd in februari 1941 in gebruik genomen door de Wehrmacht. De verandering van ‘management’ werd destijds keurig door de directeur van de uitspanning bekendgemaakt in het Leeuwarder Nieuwsblad. Welke militaire organisatie er precies in het gebouw werkte, zoeken we nog uit.
Het vlaggetje voor de deur is in ieder geval bewijs dat het gaat om een kantoor van de Luftwaffe. Misschien een lokaal of regionaal hoofdkwartier? Wat ook opvalt, is dat het een ‘rustig’ tafereel is; iedereen lijkt relaxed met de situatie om te gaan. Geen handboeien, bewapende bewakers of andere vormen van spanning of geweld. De Duitsers stralen zelfs een zekere vorm van respect uit richting de gevangene.
Campus Fryslân
Nader onderzoek leert ook dat het beeld is gemaakt in een tijd van het jaar waarin de bomen vol in blad zitten. Ook zijn de mensen op de achtergrond niet heel erg warm gekleed. Het gebouw links, Wirdumerdijk 34, is tegenwoordig de Campus Fryslân van de Rijksuniversiteit Groningen. Vroeger was dit het Beursgebouw in de Friese hoofdstad. Terwijl dat gebouw er tegenwoordig nog precies hetzelfde uitziet, is hotel Amicitia in de jaren 60 gesloopt.
Indrukwekkend
Op basis van de verliesregisters van de Studiegroep Luchtoorlog weten we dat er in 1943 zo’n 1.400 vliegtuigen van de geallieerden en Duitsers boven ons land verloren zijn gegaan. Aan boord van al deze toestellen niet alleen Duitsers, Britten of Amerikanen, maar regelmatig ook bemanningsleden uit Canada, Australië en andere landen van het Gemenebest. Én naar het vrije Engeland gevluchte militairen uit de Europese bezette gebieden.
De lijst van neergestorte vliegtuigen is lang, maar wanneer je op internet zoekt naar het lot van de bemanningsleden, wordt het pas écht indrukwekkend. Dan pas wordt duidelijk hoeveel militairen hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid. Zo had een gemiddelde Britse bommenwerper 7 bemanningsleden aan boord. Vliegers, luchtschutters, bommenrichters, navigators of radio-operators. Heel vaak sneuvelden ze allemaal wanneer een vliegtuig crashte. Voor overlevenden was de ellende nog niet voorbij. Hen wachtte het Duitse krijgsgevangenenkamp en dat was zeker geen pretje.
