Dit artikel hoort bij: Defensiekrant 21
Desinformatie is voor veel landen en organisaties een krachtig middel in de informatieoorlog. Winston Churchill zei dan ook niet voor niets: “A lie has circled the world twice, before the truth put its boots on.” De Atlantische Commissie organiseerde onlangs een debatavond over dit onderwerp. De Defensiekrant ging er langs en vond antwoorden op 5 vragen over ‘Disinformation as a Weapon in Hybrid Warfare’.
Tekst: Patrick Regan | Foto's: Evert-Jan Daniëls en NIMH
Een overheid of organisatie die valse informatie verspreidt om de tegenstander op het verkeerde been te zetten doet aan desinformatie. Zo ontstaat volgens Jakub Kalensky, lid van de East Strategic Communications Task Force van de Europese Unie chaos bij de tegenstander. Zowel op bestuurlijk als op maatschappelijk niveau. “Daarom is het voor Europa en de NAVO een groot gevaar. Kijk naar de Krim, waar de politieke leiders in het westen niet snel genoeg reageerden omdat de situatie lange tijd onduidelijk bleef. Dit was een direct gevolg van Putin die glashard ontkende dat zijn militairen in de regio waren; Russische desinformatie.”
Foto | Het opbouwen van een dummy-houwitser van zeildoek.
“Desinformatie heeft van begin tot eind een cruciale plek in de oorlog”, vertelt Mark Laity, Chief Strategic Communications bij de NAVO. “Dat begint bij de eerste confrontatie en loopt door tot na de resolutie.” En daar ligt volgens hem dan ook de kracht van het Russische optreden. “Ze zien de informatieoorlog niet als een losstaand iets. Het is een integraal onderdeel van militaire strategie.”
Ook Laity gebruikt de Krim als voorbeeld. “Putin wil Oekraïne inlijven in het Russische rijk, maar vertelt een ander verhaal. Namelijk dat de twee landen van oudsher bij elkaar horen en hij de Russische inwoners van Oekraïne in bescherming neemt.” Dit verhaal maakt dat de bevolking achter de oorlog staat.
Foto | Van links naar rechts: Jakub Kalensky, kolonel Aivar Jaeski en Mark Laity.
Het zijn niet alleen de berichten vanuit een overheid die de tegenstander op een verkeerd been zetten. Zo gebruikt men zogenaamde trolls. Zij schrijven commentaar onder online berichtgeving, om de mening van de lezers in hun voordeel te buigen. Kolonel Aivar Jaeski onderzocht dit fenomeen als plaatsvervangend directeur van het NAVO Centre of Excellence voor strategische communicatie en kwam een aantal specifieke soorten trollen tegen. Zoals de conspiracy troll. “Die geeft de VS overal de schuld van. Een neergestort vliegtuig, een gesneuvelde militair, slecht weer; alles is de schuld van de Amerikanen. Maar we ontdekten ook de bikini troll. Een gebruiker met als profielfoto een mooie vrouw in bikini die onschuldige vragen stelt: ‘misschien is het wel de schuld van Amerika?’.” Al deze technieken moeten de bevolking van een tegenstander hun eigen regering doen wantrouwen.
Foto | Onderdelen van een gedemonteerde dummy Centurion tank.
In 1943 treffen Duitse militairen het aangespoelde lijk van een Britse marinier. In zijn attachékoffertje vinden ze een serie documenten die de Britse invasie van Griekenland omschrijven. Hierop verplaatst Hitler een aantal tankdivisies naar Griekenland. De nazi’s hebben hier echter te maken met een knap staaltje Britse desinformatie. De aanval zal namelijk een aantal weken later plaatsvinden op Sicilië, wat de Duitsers compleet verrast.
Desinformatie is dus zeker geen nieuw fenomeen. Het moderne medialandschap maakt het echter veel effectiever. Zo kent Hongarije volgens Kalensky 80 websites die de valse berichten van het Kremlin klakkeloos kopiëren. Ook in andere Oost-Europese landen zijn honderden van dergelijke pagina’s actief. “Leugens verspreiden zich sneller dan wij ze kunnen ontkrachten. Het kwaad is dan al geschied.”
Foto | Geraamte voor een dummy van een atoomkanon.
Een jaar geleden lanceerde de Europese Unie het Twitter profiel EU Mythbusters. De redacteuren volgen de kanalen van de Russische overheid en controleren die op waarheid. Ook de NAVO probeert volgens Mark Laity met onpartijdige Russische journalisten in contact te komen om goede berichtgeving te verbeteren. Offensief opereren de organisaties echter niet. Ze zullen dus zelf geen valse berichtgeving verspreiden. Kalensky noemt dit ‘onmogelijk’. “Wij zijn een ander soort maatschappij. Een Kremlin dat alle media controleert bestaat hier niet. Eigenlijk is het beter dat wij ons niet met dit soort praktijken bezighouden.”
Foto | Mark Laity
