Tekst Coen Heil
Foto John van Helvert
KNRM vrijwillig, maar niet vrijblijvend
Het kosteloos en belangeloos redden van mensen en dieren op zee en de grote binnenwateren. Dat kenmerkt in vogelvlucht de afgelopen 200 jaar van de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM). Een mooi moment om bij stil te staan met 3 vrijwilligers van de reddingsmaatschappij in Den Helder.
Luitenant ter zee 2OC Jeroen Lemmen, kustwachter Danyon Michalewski en de oud-Commandant Zeestrijdkrachten vice-admiraal b.d. Rob Kramer zijn 3 van een reeks vrijwilligers van KNRM-station Den Helder. “Maar we hebben in ons team ook een docent, een timmerman en nog meer vrijwilligers van buiten Defensie”, wijst Michalewki op de diversiteit in het team. Hij is opstapper bij de KNRM. Hij staat onder meer op het dek, maar kan indien nodig ook overstappen op een incidentschip, het schip in nood. In het dagelijkse leven is hij watch officer bij de Kustwacht. “Het komt dus voor dat ik beroepsmatig mijn eigen collega’s van de reddingsmaatschappij moet alarmeren”, toont hij een mooi dwarsverband.
Naadloos
Ook bij Lemmen sluiten baan en hobby naadloos aan. Hij is hoofd van de Verkeersdienst bij Verkeerscentrale Den Helder. In zijn vrije tijd is hij opstapper of plaatsvervangend schipper, als de enige beroepsschipper Michel de Jong afwezig is. “Het mooie van mijn huidige werk aan de wal is dat ik overdag 9 van de 10 keer mee kan op de reddingsboot, want ik ben heel dichtbij”, vertelt de marineman. Kramer, ten slotte, geniet van zijn pensioen na een imposante loopbaan bij de marine. Hij is voorzitter van de Plaatselijke Commissie. Een taak die normaliter is weggelegd voor de burgemeester. “Ja, dat is dan weer typisch Den Helder, waar alles net weer een tikkeltje anders moet”, lacht hij.
Dag en nacht oproepbaar
Alle 45 reddingstations van de KNRM – tussen Eemshaven en Cadzand – worden bemand door vrijwilligers. Zij zijn dag en nacht oproepbaar voor een reddingsactie of hulpverlening op en rond het water. Belangeloos investeren ze hun tijd in het helpen van anderen. Jaarlijks varen de reddingsboten van de KNRM zo’n 2.200 keer uit.
KNRM bron van zingeving
Kramer hoefde niet lang na te denken toen de KNRM hem benaderde voor een bestuurlijke functie. “Ik ken de maritieme wereld natuurlijk goed”, legt hij uit. “Bovendien ben ik altijd een actieve watersporter geweest. Het past mij dus goed.” Voor Danyon geldt het klassieke vader op zoon verhaal, aangezien de oudste Michalewski al 22 jaar dient bij de KNRM. “Ik kwam hier als klein jongetje al over de vloer en vond het prachtig.” Toch moest hij geduld hebben. “Mijn vader stond erop dat ik eerst de zeevaartschool zou afronden, voordat ik mocht solliciteren als opstapper.” Bij Lemmen werd het zaadje naar eigen zeggen gepland toen hij in Alle Hens een artikel las over de reddingsmaatschappij. “Ruim 17 jaar later kan ik bevestigen dat het fantastisch werk is en zelfs een bron van zingeving”, doelt hij op onder meer het redden van mensen in nood.
3 kwartier vastklampen
Op de vraag wat hun meest memorabele actie tot nu toe was, antwoorden Lemmen en Michalewski eensgezind: “De redding van een visserman die overboord viel, liefst 90 mijl hier vandaan.” De bewuste visser sloeg ’s nachts, alleen op post, tijdens een plaspauze overboord in een mistbank. De weersomstandigheden waren zo erbarmelijk dat zelfs de reddingshelikopter het niet aandurfde.
Uiteindelijk werd de man aangetroffen door de visser van een collega-kotter, die eveneens een melding ontving en minder ver weg voer. Deze visser zette tijdens zijn zoektocht af en toe de motor af om te roepen. Totdat er ineens een verlossende reactie klonk vanuit de mist. Eenmaal gearriveerd bleek het slachtoffer los in het water te liggen, nadat hij zich eerder nog 45 minuten vast had weten te klampen aan het vistuig van zijn boot. Dit kwam het inmiddels uitgerukte reddingsteam ter ore. “Wij zijn doorgevaren om hem op te pikken en medische verzorging te verlenen”, zegt Michalewski. “Toen we aankwamen stond hij een zak drop te eten en een shaggy te roken.”
100 procent kansloos
Ook bij Lemmen klinkt nog steeds verbazing als het hele verhaal wordt opgerakeld. “Stel je eens voor”, steekt hij van wal. “Iemand ligt ’s nachts in het koude water, positie onbekend, zonder reddingsvest, zonder overlevingspak en zonder een reddende helikopter vanwege de mist. Dat is 100 procent kansloos”, laat hij niets aan duidelijkheid te wensen over. “Dat die vent is gevonden, blijft tot op de dag van vandaag een mirakel. Later bleek het ook nog eens te gaan om de kleinzoon van mijn buurvrouw.”
Paralellen marine en KNRM
“Er zijn veel parallellen tussen het werk bij de marine en de KNRM”, stipt vice-admiraal b.d. Kramer aan. “Bij de marine ben je als zeevarende eveneens verplicht iedereen in nood op zee te helpen. Dat staat in het SOLAS, het Internationaal Verdrag voor de Veiligheid van Mensenlevens op Zee.” Dat convenant kwam in 1914 tot stand na de ramp met de Titanic, 2 jaar eerder. Bij onder meer evenementen trekken KM en KNRM geregeld samen op.
Mooi en dankbaar
Sinds de oprichting van de KNRM in 1824 hebben vrijwilligers 100.000 mensen uit noodsituaties op zee gered. Degenen die succesvol de kant halen, tellen hierna hun zegeningen. “Denk bijvoorbeeld aan een surfer die te moe was om nog op zijn board te klimmen. Die was heel blij met ons, hoor”, aldus Michalewski. Het teamwork bij dit alles noemen de mannen ‘een mooi en dankbaar proces’. “Als je een serieuze klus hebt en je fikst het met z’n allen; die combinatie is goud”, knikt Lemmen volmondig.
Donaties van levensbelang
Het uitdrukken van dank richting de KNRM wordt in elk geval ter harte genomen. Kramer: “Van een krat bier of een fles Jägermeister tot een geldelijke donatie; we zien van alles voorbijkomen.” Ook in de toekomst blijven donaties van levensbelang voor de KNRM. Helemaal omdat een volledige vlootvervanging in de pijplijn zit. “Alle boten, inclusief onze eigen Joke Dijkstra (reddingsboot KNRM Den Helder, red.), worden tussen nu en pak ‘m beet een jaar of 15 vervangen.”
Vrijwilligers nodig
Hoewel KNRM Den Helder qua bezetting prima voorzien is, moet ook daar de blik naar voren gericht. “We moeten altijd lui in de ‘voorkook’ hebben”, stelt Lemmen. “Daarom hoop ik dat lezers na dit verhaal nieuwsgierig worden.” Kramer sluit zich hierbij aan: “Als je in Den Helder woont en relevant en spannend werk wil verrichten, kom dan eens naar een oefenavond.” (Meer info over werken als vrijwilliger bij KNRM Den Helder of bij één van de andere stations in Nederland vind je hier.)
