Taskforce Patriot oefent én wordt beoordeeld tijdens Spartan Arrow
Moderne luchtverdediging staat weer hoog op de agenda. Dus oefende Taskforce Patriot midden september op het Griekse Kreta met echte raketten. De perfecte plek om tijdens Spartan Arrow alle procedures van het Patriot-systeem tot in de puntjes te oefenen.
Tekst: kapitein Arjen de Boer | Foto’s: sergeant Oscar Wiedemeijer en korporaal Kylian Slenter
De knal is toch even schrikken, een momentje van adrenaline. Als de raketmotor ontbrandt en de Patriot-raket met een noodgang de lanceercontainer verlaat, moet je niet toevallig met je ogen knipperen. Het is zo voorbij. Wat rest, zijn wat donkere wolken rond de lanceerinstallatie en een rookspoor in de zonnige lucht boven Kreta. Richting het doelwit dat daar ergens vliegt.
‘Het was net een grote vuurpijl’
Zo’n honderdveertig Nederlandse militairen van 802 Squadron (en twintig Duitsers; zie kader) oefenen deze dagen hun procedures met het Patriot-luchtverdedigingssysteem. Er worden twee firing units van het Defensie Grondgebonden Luchtverdedigingscommando (DGLC) ingezet, met ieder twee lanceerinstallaties. Er is ook personeel van 800 Squadron meegereisd naar de NATO Missile Firing Installation (NAMFI), en van de landmacht 133 Herstelpeloton en een logistiek element. Op het Griekse eiland is tijdens Spartan Arrow genoeg ruimte in de lucht en boven zee, om veilig met de missiles te oefenen. De eerste lancering van de dag maakt indruk op de militairen die toekijken vanuit een veilig onderkomen. Under cover noemen ze dat. Een ander had het harder verwacht: “Mwah, het was net een grote vuurpijl.”
'Zusammen arbeiten'
Tijdens Spartan Arrow zijn ook een twintigtal Duitse vuurleiders aanwezig. Na een korte introductie op de Nederlandse Patriot-systemen kunnen ook zij hun lanceerprocedures oefenen en missiles verschieten. De Duitsers opereren met nagenoeg hetzelfde systeem. Deze nauwe samenwerking bestaat al jaren. Ook tijdens de inzet in Slowakije vorig jaar vormen Nederlanders en Duitsers samen een eenheid om de oostflank van de NAVO te beschermen.
‘Het geluid, de schokgolf, die blijven indrukwekkend’
Goed gevoel
Voor korporaal Kimberley is het de tweede keer dat ze meedoet aan de oefening. Ze heeft dus ervaring met échte missiles. Dat zorgt toch altijd voor dat extra beetje focus. “Het geeft een kick als we de launchers snel en correct neerzetten. Als er bijvoorbeeld radioklachten zijn, lossen we dat snel op”, zegt Kimberley die lid is van de launching crew. “Als de missile er goed uitgaat, geeft dat een goed gevoel.”
Majoor Jeroen Bakker kan dat beamen. De commandant van Taskforce Patriot is al vaker op de firing range bij de stad Chania geweest, maar het blijft bijzonder om het Patriot-systeem in actie te zien. “Gezonde wedstrijdspanning, iedere live firing weer. Het geluid, de schokgolf, die blijven indrukwekkend. Als blijkt dat het systeem doet wat in de folder staat, is dat mooi”, aldus Bakker.
‘Oekraïne laat zien dat Patriot doet waarvoor het is bedoeld’
Dreiging neerhalen
Patriot staat voor Phased Array Tracking Radar to Intercept On Target. In Nederland is dit systeem sinds 1 april 1987 operationeel en het is telkens aangepast aan nieuwe dreigingen. De radar kan meerdere doelen tegelijk opsporen, volgen en identificeren. Tot op 20 kilometer hoogte. De radar geleidt de raketten naar het doelwit en op Kreta zijn dat oefendrones.
Dat is in Oekraïne compleet anders. Geen oefendrones: daar wordt Patriot ingezet tegen Russische toestellen en raketten. “Wij oefenen met het systeem en zijn op uitzending geweest, maar we hebben nog niet geschoten in een oorlogssituatie”, zegt Kimberley terugkijkend op haar loopbaan tot nu toe. “Oekraïne laat zien dat Patriot doet, waarvoor het is bedoeld.”
Oekraïense luchtverdedigers zijn naar Nederland gekomen om training te krijgen op het systeem, vult majoor Bakker aan. “Voor onze mensen is het bijzonder om uit eerste hand te horen welk belang Oekraïne hecht aan goede luchtverdediging. In het nieuws horen we dat de systemen heel effectief zijn tegen de moderne dreiging.” Het onderstreept nog maar eens het belang om ook zelf serieus te oefenen, voor als het erop aankomt.”
‘Als er een veiligheidsfout is, grijpen ze in’
Veiligheid op 1
Ook op Kreta is het raken van doelen is belangrijk. Maar nog belangrijker is veilig werken. Zeker met raketten met een echte warhead. Dat begint al bij het laden van de launchers dat voorzichtig moet gebeuren. Een kraanmachinist tilt met gevoel voor finesse de lange, stalen containers één-voor-één de lucht in, draait zijn kraan, en plaatst de container met daarin de raket op de lanceerinrichting. Evaluators volgen iedere handeling nauwgezet. “Veilig werken is belangrijk, net als efficiënt werken”, zegt een van hen. Als het nodig is, grijpen ze in. Vreemde ogen dwingen en dat is belangrijk, benadrukt Bakker. “Evaluators bekijken of we onze zaken op orde hebben”, zegt hij. “Als er een veiligheidsfout is zoals werken zonder gehoorbescherming, dan grijpen ze in. Want als we procedures niet volgen kan dat gevaarlijk zijn.”
‘Spartan Arrow is een mooie warming-up’
Groene vinkjes
Op wat kleine dingetjes na, lijkt alles goed te gaan. Gecontroleerd, professioneel. Een goed teken, want Taskforce Patriot gaat vanaf volgend jaar weer een certificeringstraject in. Spartan Arrow is een mooie warming-up. Bij die certificering ligt de lat zo mogelijk nog hoger. Tijdens diverse oefeningen moet het DGLC-personeel laten zien uit welk hout ze zijn gesneden. “Dan beoordeelt de NAVO ons”, blikt Bakker vooruit. “Dat moet goed gaan, want vanaf 2026 staan we weer stand-by voor een mogelijke missie in NAVO-verband. Het is belangrijk om alle groene vinkjes te halen en te laten zien dat we er volledig klaar voor zijn.”
Van krimp naar groei
Tijdens de Koude Oorlog was de raket-luchtverdediging van Nederland een belangrijk onderdeel van de krijgsmacht. Maar dat kantelde in de loop van de decennia. Onder andere vanwege bezuinigingen krompen de eenheden enorm in omvang. Tijdens de Golfoorlog van 1991 werden de luchtverdedigingsraketten nog wel uitgezonden naar Turkije en Israël als verdediging tegen de Iraakse raketten, maar tijdens de oorlog in Afghanistan niet. Daardoor stond missile defense niet meer bovenaan de agenda. Maar door de oorlog in Oekraïne waarin vliegtuigen, helikopters, drones en geleide raketten worden gebruikt, staat ook in Nederland deze vorm van luchtverdediging weer volledig op de kaart. Zo werd onlangs op het DGLC een nieuwe batterij opgericht voor de verdediging op korte afstand en de bestrijding van drones. Volgend jaar krijgt het 802 Squadron er een extra, volledig operationele Patriot firing unit erbij. Die bestaat uit een vuurleidingscentrale, radar en raketten verdeeld over meerdere launching stations.
