Tekst Kirsten de Vries
Foto John van Helvert/privé-archief
Afdeling Maritieme IT helpt Portugezen met updates
Meer dan tien jaar geleden verkocht Nederland twee M-fregatten aan Portugal. Normaal gesproken geldt het ‘fire and forget-principe’, oftewel: je duwt het schip af en dan is het aan de koper. Maar niet bij deze deal. Deze maand reisde een gezelschap van Maritieme IT (MARIT) niet voor de eerste keer af naar Lissabon voor een update van de software van de fregatten. De vier hoofdrolspelers over deze bijzondere samenwerking.
In 2009 was de Hr.Ms. Van Nes de eerste, een jaar later ging de Hr.Ms. Van Galen van de hand. Ze kwamen als respectievelijk NRP Bartolomeu Dias en NRP Dom Francisco de Almeida in dienst bij de Marinha Portuguesa. In 2016 is een Memorandum of Understanding getekend waarbij Portugal, België en Nederland afspraken dat de Directie Materiële Instandhouding (DMI) in Den Helder het groot onderhoud aan de fregatten zou uitvoeren, omdat hier de specialistische kennis aanwezig is. De DMI heeft samen met het toenmalige DMO van 2019 tot en met 2022 de instandhoudingsprogramma's van de schepen uitgevoerd waarbij Damen Shiprepair Vlissingen als onderaannemer een deel van het constructiewerk op zich heeft genomen. Door de modernisering zijn de fregatten tot minimaal 2035 operationeel.
‘We zijn breder in onze rol gaan zitten om het te laten slagen’
Gerard van Scheijen - Delivery manager
Het balletje ging rollen door delivery manager Gerard van Scheijen. Alleen de overdracht van de fregatten zonder verdere ondersteuning kon volgens hem helemaal niet. Het belangrijke Combat Management System (CMS) dat de sensoren, de wapens en de commandosystemen aanstuurt, werd en wordt ontwikkeld en beheerd in Den Helder. Onmisbaar dus op een oorlogsschip. “Zonder beheer van de software ben je kansloos. Je hebt er niks aan of het gaat verkeerd. Portugal is bovendien een partnerland van de NAVO dus dat moet je niet willen.” De nodige kennis van de software aldaar bleek onvoldoende. “We hebben als team de documentatie bijgewerkt en de software in beheer genomen. Dit doen we normaal niet, maar de contacten zijn goed en we zijn breder in onze rol gaan zitten om het te laten slagen. Zo regelden we ook de vertalingen van de handboeken en het opleiden van het personeel.”
Dat Gerard en zijn team naar Lissabon zijn gevlogen en de Portugezen niet met fregatten en al naar Den Helder zijn gevaren, is vooral voor die laatste partij erg fijn. “Een schip met de 200 man deze kant op laten komen kost hen heel veel geld. Wij vliegen met een paar man daarnaartoe dus dat is veel goedkoper. Zo redeneren de Portugezen althans. Uiteindelijk kunnen wij dat natuurlijk niet blijven doen.”
Voor al zijn inspanningen werd Gerard onlangs door de Portugezen beloond met de Medalha da Cruz Naval 2a Classe. “Ik heb het bewustzijn gecreëerd dat we meer moesten doen dan wat er bedacht was voor de overdracht van de schepen. Daar heb ik een bijdrage aan geleverd en daar waar ik kon heb ik aangedrongen op meer.”
‘Een dag of drie mee op zee om de systemen te testen’
Jeroen Blom & Mark Hooiveld - Software engineers
Software engineers Jeroen Blom en Mark Hooiveld zijn, als het om dit project gaat, twee handen op een buik. Ze bouwden voor de twee fregatten het CMS op en stelden de installatiesoftware samen. Mark reisde al drie keer af naar Portugal, onder meer om de software van de voormalige Hr.Ms. Van Nes, tegenwoordig de NRP Bartolomeu Dias, op te leveren. Een bijzondere ervaring. “We hadden alles in Den Helder voorbereid en zijn vanuit daar naar Portugal gevaren. Je bent dan een dag of drie op zee om de systemen te testen. Ik heb onder meer de Portugese CMS-monteurs gecoacht. Wat voor systeemfouten kun je verwachten? En als er hardware uitvalt: hoe los je dat dan op?” Ook werd er een wargame nagespeeld om de systemen optimaal te testen. “Je wordt dan zogenaamd aangevallen vanuit de lucht en boven en onder water. De operators moeten daarop reageren. Het systeem krijgt het heel druk en dan kun je kijken hoe het zich gedraagt. Het hield zich heel netjes. De meeste fouten zijn er inmiddels uit, maar dan ben je wel twintig installaties verder.” Ook deze maand reisde Mark weer af naar Lissabon voor installatie en configuratie van de software en het netwerk. Het zijn reizen die een nauwkeurige voorbereiding vergen.
“Als daar een installatie niet goed uitpakt, kan ik niet zomaar heen en weer. Je moet zeker weten dat de spullen die je meeneemt in orde zijn.” De Bartolomeu Dias en de Dom Francisco de Almeida zijn qua software nu gelijkwaardig aan de Belgisch/Nederlandse M-fregatten. “Maar daar was wel extra werk voor nodig”, aldus Jeroen. “Er zijn onder meer aanpassingen aan de mast en aan het vliegdek gedaan. Net als bij Gerard is ook onze taak veel groter geworden. We zijn er maanden mee bezig geweest.”
‘We begonnen echt bij het begin’
LTZ 2 OC Theo Janssen - End User Representative
Nadat Mark en Theo de benodigde software voor de fregatten hadden opgeleverd, was het aan LTZ 2 OC Theo Janssen om testen uit te voeren. Ook assisteerde hij de bemanning in het gebruik van de nieuwe software. Daarvoor voer hij net als Mark een keer mee met de NRP Bartolomeu Dias. “Vanuit onze rol bekijken wij of alle applicaties correct werken.” Bovendien kwam het opleidingstraject van de bemanning bij Theo terecht. “Er was niks dus wij zijn aan de gang gegaan en hebben van alles geritseld.” Een delegatie van dertig marinemannen reisde vanuit Portugal af naar Den Helder om in de operationele school stap voor stap wegwijs gemaakt te worden in de wereld van het Combat Management System. “Dit gebeurde in een leeg lokaal met wat tafels en stoelen, een server met twee beeldschermen en een werkstation. Daar draaide het CMS op. We begonnen echt bij het begin: ‘log maar in en bekijk wat je allemaal op het scherm ziet’.” Theo had al snel in de gaten dat zijn aanpak geen overbodige luxe was. “Je merkte wel dat zij training nodig hadden om op een bepaald niveau te komen. We hebben dit vier weken gedaan, drie à vier dagen per week.” Ook hij reisde deze november naar Lissabon af om de laatste puntjes op de i te zetten. Inmiddels bezit de Portugese bemanning genoeg basiskennis, de rest is nu aan henzelf. “Ze hadden nog wel een aantal detailvragen. Maar nu moeten ze zelf de lat hoger leggen, gewoon door het te doen.”
Voor het team van Gerard zal de trip naar Lissabon niet de laatste zijn: het reguliere onderhoud van het CMS gebeurt een keer in de drie tot vijf jaar. “De Portugezen zijn razend enthousiast”, aldus Gerard. “We zijn echt als team opgetrokken om de problemen op te lossen.”
