NAVO-eskader onder Nederlands commando bewaakt maritieme veiligheid in Hoge Noorden
Letterlijk en figuurlijk opereren langs een koufront. Dat was afgelopen weken de taak van de marineschepen van Standing NATO Maritime Group 1 (SNMG1), een snel inzetbaar NAVO-vlootverband. Onder uitdagende winterse omstandigheden bewaakten zij de veiligheid tussen Spitsbergen en Noorwegen. “Ook als er horizontale sneeuw is.”
Tekst: kapitein Arjen de Boer | Foto’s: luitenant-ter-zee 1 Ronald de Hondt, Edward Coates (Royal Norwegian Navy), NAVO en Koninklijke Marine.
Hier is het altijd donker in de winter. Een lange bitterkoude nacht die zo’n twee maanden duurt. Oké, tussen 11:00 en 13:00 uur schemert het een beetje. Maar dat is het dan. Verder enkel duisternis. Plus een ruwe zee, stormwinden en ijsvorming op het schip en de systemen. “Dat kan een probleem zijn voor onze helikopteroperaties”, zegt commandeur Arjen Warnaar. “Maar toch moeten ze kunnen vliegen in deze omstandigheden. Ook als er horizontale sneeuw is”, vertelt de commandant van SNMG1. “Dus het is goed om hier te zijn en daarmee leren om te gaan.”
Gezicht laten zien
Maar er is meer aan de hand in het Hoge Noorden. Daar grenst het NAVO-gebied tussen Spitsbergen en Noorwegen direct aan de Barentszee. In Moermansk is bijvoorbeeld de grootste Russische onderzeebootbasis. Deze en andere marineschepen moeten langs NAVO-landen varen om richting de Atlantische Oceaan te gaan. Dat vraagt dus om waakzaamheid.
Daarnaast is het gebied rijk aan gas en olie. “Zo heeft Noorwegen in Hammerfest een grote LNG-terminal (Liquid Natural Gas, red.), belangrijk voor de inkomsten van het land”, aldus Warnaar. Bovendien zijn de delfstoffen belangrijk voor de strategische autonomie en energievoorziening van Europa. Daarom is het logisch dat de NAVO zijn gezicht laat zien. Niet alleen om de Noren te steunen, maar om ook ondermijnende activiteiten te voorkomen.
“Onze aanwezigheid maakt een verschil”, aldus de commandeur. Zijn vlootverband heeft wekenlang patrouilles in het poolgebied gevaren. Om te laten zien dat de NAVO deze regio wil verdedigen en om Russische activiteiten in de gaten te houden. Bijvoorbeeld als het gaat om de veiligheid van boorplatformen en onderzeese infrastructuur zoals pijpleidingen en datakabels. Deze patrouilles werden gevaren door het Nederlandse Multipurpose fregat Zr.Ms. Van Amstel, het Duitse fregat FGS Hamburg en het Canadese fregat HMCS St. John’s.
Vier snel inzetbare taakgroepen
De NAVO heeft sinds zo’n vijf decennia vier maritieme taakgroepen die permanent op zee zijn. Ze zijn direct inzetbaar, mocht er dreiging zijn. Er zijn twee taakgroepen in de Middellandse Zee en twee voor de Noordzee, Oostzee en Atlantische Oceaan. Zowel in het Noorden als het Zuiden vaart een eskader dat hoofdzakelijk bestaat uit fregatten en korvetten voor bijvoorbeeld luchtverdediging en onderzeebootbestrijding. Voor elke regio bestaat ook een taakgroep die zich richt op mijnenbestrijding. NAVO-landen leveren op toerbeurt schepen en personeel.
Kapitein-luitenant ter zee Sjors ter Veen is commandant van de Van Amstel en ziet vanaf de brug de toegenomen Russische activiteit. Vrijwel dagelijks, naar eigen zeggen. “Denk aan marineschepen. Maar ook de veelbesproken schaduwvloot van vrachtschepen waarmee Rusland illegaal geld verdient”, legt Ter Veen uit. “We zien ook schepen van een zogenaamd onderzoeksinstituut van de overheid. Maar die zijn een dekmantel om informatie te verzamelen. Dat is geen geheim.”
Geen ver-van-hun-bed-show
Hij merkt dat inwoners van het Hoge Noorden meer dreiging ervaren van Rusland. Voor Nederlanders lijkt dit soms een ver-van-hun-bed-show, terwijl Noren regelmatig verdachte incidenten zien. Denk aan drones die infrastructuur in kaart brengen. “Ze hebben een systeem waarmee burgers meteen verdachte zaken melden”, hoorde hij tijdens een havenbezoek. “De hele samenleving is alert.”
Zweden en Finland
De noordelijke bondgenoten zijn sowieso beter voorbereid op een eventueel conflict, merkt ook commandeur Warnaar. “Mensen voelen de dreiging intensiever. De Rus is om de hoek.” Dit geldt zeker voor de kersverse bondgenoten Zweden en Finland. Tijdens oefeningen van SNMG1 eerder dit jaar in de Oostzee haakten schepen van deze landen aan. “Het is indrukwekkend hoe professioneel ze zijn”, blikt de commandeur terug. “Als ik twee landen moet noemen die nú gereed zijn voor een conflict, dan zijn zij het.”
Hiermee zegt hij overigens niet dat andere landen achterlopen. “Ik vind dat de NAVO de maritieme verdediging adequaat oppakt.” Toch zou hij graag zien dat de taakgroep vaker in het Hoge Noorden patrouilleert. Afgelopen zomer waren daar ook patrouilles, maar dat zijn dus per jaar opgeteld zo'n zes 'patrouilleweken'. Niet genoeg om de afschrikking op peil te houden, meent de commandeur. “Het is belangrijk de opgedane kennis en ervaring vast te houden.”
Aanwezigheid heeft effect
Boven de poolcirkel zijn voor zover bekend geen grote veiligheidsincidenten geweest. Mede dankzij de taakgroep, betogen Warnaar en Ter Veen. In de Oostzee waren de Russen eind vorig jaar en begin dit jaar echter een stuk brutaler. Daar werden datakabels op de zeebodem kapotgetrokken. De NAVO reageerde door operatie Baltic Sentry te starten om die infra te beveiligen. Daar deed ook SNMG1 aan mee. Sindsdien is er niks meer gebeurd, benadrukken de mannen. “Dan heeft ook hier onze aanwezigheid dus effect gehad”, concludeert Warnaar.
Jaar lang op zee
Voor commandeur Warnaar zit deze missie er bijna op. Vrijwel onafgebroken heeft hij een jaar lang op zee gezeten om leiding te geven aan de taakgroep. Een pittige klus, erkent hij. Maar ook waardevol. Zo is tijdens oefeningen weer gebleken hoe groot de dreiging van onbemenste systemen is. Op en onder water. Die ontwikkelingen gaan razendsnel en daar moet de NAVO in mee om het eigen grondgebied veilig te houden, aldus de commandeur.
Ook noemt hij de recente test met een nucleaire torpedo waarvan de Russen claimen dat deze een tsunami kan veroorzaken. Een gruwelijk scenario, maar wel een die ook aandacht verdient. “Want”, zegt Warnaar, “zoiets is natuurlijk gewoon een terreurwapen.”
Wakker worden
Commandant Ter Veen van Zr.Ms. Van Amstel komt vandaag terug in thuishaven Den Helder. Hij voelt dat hij met zijn bemanning op de Noorse Zee een concrete bijdrage heeft geleverd aan onze veiligheid. “Het is misschien op microniveau. Maar de keuzes die we hier maken hebben invloed op de toekomst.” Hij benadrukt dat ook in Nederland mensen moeten beseffen dat onze veiligheid en manier van leven niet vanzelfsprekend zijn. “Ik ben zorgeloos opgeroeid. Mijn kinderen ook”, zegt Ter Veen. “Maar ik vraag me af wat er op hún kinderen afkomt als we niet méér doen. Het is belangrijk dat we als Europa de gelederen gesloten houden en onze belangen verdedigen. Ook hier, in het Hoge Noorden.”
