Dit artikel hoort bij: Defensiekrant 38
Terugkijker
Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties die invloed hebben gehad op de hele wereld.
Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of ons deze niet meer exact herinneren. Vandaag gaan we terug naar 10 oktober 1938 als Duitsland Sudetenland, een deel van de voormalige republiek Tsjechoslowakije, inneemt. Eerder hebben Adolf Hitler en de Britse premier Neville Chamberlain daarvoor het Verdrag van München getekend. “Vrede in Europa”, zo beloofde Chamberlain, zwaaiend met een uiteindelijk waardeloos papiertje.
Tekst: Evert Brouwer | Foto’s: diversen
Neville Chamberlain hoopte misschien op de Nobelprijs voor de Vrede
De schaduw van de Eerste Wereldoorlog hangt in 1938 nog steeds over het continent. In Duitsland groeit mede daardoor een nieuwe dreiging. Adolf Hitler heeft zijn oog laten vallen op Sudetenland. In deze regio in voormalig Tsjechoslowakije wonen ruim drie miljoen Duitsers, die in de ogen van de dictator worden onderdrukt. Hij eist de annexatie van het gebied. Met dreigende taal, militaire parades en legeroefeningen aan de grens zet hij de boel onder druk. Hitler weet dat de Europese leiders ten koste van bijna alles een nieuwe oorlog willen voorkomen.
Diplomatie
In Londen is Neville Chamberlain, de Britse premier, inderdaad vastbesloten om een tweede wereldoorlog in Europa te voorkomen. Zijn halfbroer, Austin, heeft met het Verdrag van Locarno uit 1926 al de Nobelprijs voor de Vrede gekregen. Wellicht ziet Neville zichzelf nu als kandidaat. Hij zet in op diplomatie en onderhandelingen en het idee dat redelijkheid uiteindelijk zal zegevieren.
Op 29 september 1938 komt het tot een topontmoeting in München. Chamberlain zit dan samen met de Franse premier Édouard Daladier, de Italiaanse dictator Benito Mussolini en Adolf Hitler aan tafel. Ze bespreken het lot van Sudetenland en Tsjechoslowakije. De grootste afwezige: een vertegenwoordiger van de regering van de Tsjechoslowaken zelf. Dat is geen onwil. Premier Milan Hodza en president Edvard Beneš zijn botweg niet eens uitgenodigd.
Hitler zegt tevreden te zijn met Sudetenland
Ontzetting
Hitler zet tijdens de bijeenkomst in München direct zwaar in. Hij dreigt met oorlog, maar laat daarna doorschemeren dat hij zich tevreden stelt met Sudetenland. Chamberlain, wanhopig op zoek naar een vredesakkoord, grijpt die strohalm.
Na uren van onderhandelingen is er een akkoord: Duitsland mag Sudetenland annexeren. Hitler belooft dat hij na de inname van Oostenrijk (der Anschlüss) en het gebied van Tsjechoslowakije geen verdere eisen meer heeft. In Praag, de Tsjechoslowaakse hoofdstad, heerst ontzetting. Het land voelt zich verraden door zijn bondgenoten.
Tsjechen en Joden verlaten Sudetenland
Reichsgau Sudentenland
Chamberlain keert terug naar Londen, zwaaiend met een stuk papier. “Dit betekent vrede in Europa,” verklaart hij triomfantelijk. Die blijdschap is van korte duur. Hitler heeft zijn doel bereikt zonder een schot te lossen. Op 10 oktober trekken de eerste troepen de grens tussen Duitsland en Tsjechoslowakije over. Sudetenland gaat verder als Reichsgau Sudetenland.
Het grootste deel van de Tsjechische bevolking en Joden verlaat het gebied. Nog geen half jaar later kunnen zij weer op de vlucht: Hitler verovert dan ook zonder enige weerstand de rest van Tsjechoslowakije. Hij dreigt Praag plat te bombarderen en dat is voldoende voor de overgave. Op 15 maart 1939 marcheren Duitse troepen ongehinderd Tsjechoslowakije verder binnen. Het land houdt op te bestaan en krijgt namen als Protectoraat Bohemen en Moravië en de Republiek Slowakije.
De les van München is tijdloos
Verdedigen rechtvaardigheid
De wereld kijkt ondertussen hulpeloos toe. Chamberlain heeft niet alleen Tsjechoslowakije opgeofferd, maar ook de geloofwaardigheid ondermijnd van Groot-Brittannië als wereldleider. Het Akkoord van München staat symbool voor het gevaar van appeasement – het toegeven aan een agressor in de hoop op vrede. Hitler heeft de zwakte van zijn tegenstanders volledig uitgebuit.
Als de Tweede Wereldoorlog in september 1939 uitbreekt, is het te laat. De prijs voor het Verdrag van München was hoog: een verzwakt Tsjechoslowakije, een gesterkt nazi-Duitsland, en een wereld die niet langer in diplomatie geloofde.
De les van München is tijdloos. Vrede is niet het ontwijken van strijd, maar het verdedigen van rechtvaardigheid (vrij vertaald naar Martin Luther King).
