Podcasts, theatershows, boek; ‘duiding voor iedereen’

Oorlog in simpele taal. Geen afkortingen, ingewikkelde doctrines of ambtelijke volzinnen; generaals buiten dienst Mart de Kruif en Peter van Uhm praten via verschillende kanalen in niet mis te verstane bewoording over de huidige stand van zaken aan de frontlinie. Na een kleine zeventig podcasts, een boek dat sinds kort in de schappen ligt, dertig theatershows en evenzoveel voorstellingen in het verschiet, helpen ‘De Veldheren’ ons aan antwoorden in deze onzekere tijd.

Tekst: kapitein Jessica Bode | Foto: Mediacentrum Defensie, Bram Willems, ANP

‘Gewoon zeggen zoals het is’

“Peter wist niet eens wat een podcast was”, grapt De Kruif. Het tweetal zit op kantoor bij hun uitgever Lev, waar later die middag de boekpresentatie van hun ‘Veldheren’ op het programma staat. Samen met de zeventig podcasts en de tientallen theatervoorstellingen, die ze maken in samenwerking met journalist Jos de Groot, hebben de twee oud-militairen een gouden formule te pakken. Op een laagdrempelige manier bespreken ze alle facetten van ‘oorlog’ “Tsja, wij hadden van tevoren ook niet gedacht dat men op ons zat te wachten. Sterker nog, het was niet eens ons idee”, reageert De Kruif nuchter.

Portretfoto van Peter van Uhm (rechts) die z’n hoofd op de schouder van Mart de Kruif legt.
Mart de Kruif (links) en Peter van Uhm hebben met hun ‘oorlogsduiding’ een gouden formule te pakken.

Art Rooijakkers

Het is televisiepresentator Art Rooijakkers die de oud-Commandant der Strijdkrachten Van Uhm en oud-Commandant Landstrijdkrachten De Kruif vorig jaar een podcast voorstelt. Een uitzending waarin de vooraanstaande oud-militairen kijken naar de grootste oorlog op ons continent sinds 1945 en andere crisissen in de wereld. Was de actuele aanleiding de strijd in Oekraïne: inmiddels worden ook andere brandhaarden in de wereld besproken. “We dachten: waarom niet? Een proefuitzending kan geen kwaad”, zegt Van Uhm nuchter. “We ontdekten al snel dat het grote publiek behoefte heeft aan: gewoon zeggen zoals het is.”

Schermafbeelding van de ‘podcastplayer’ op Spotify.
De podcast is gratis te beluisteren via onder meer Spotify.

Grondslagen

Maar de oud-landmachters zijn al even bij Defensie weg. Van Uhm zwaaide in 2012 af, de Kruif in 2016. In de tussentijd is er veel veranderd in de wereld en bij de Nederlandse krijgsmacht. Kunnen de twee nog wel een accuraat beeld schetsen? “Absoluut”, reageert De Kruif ad rem. “De middelen om oorlog mee te voeren, zoals de wapensystemen, en de toepassing daarvan veranderen… De grondslagen van oorlogvoeringen blijven echter hetzelfde en daar hebben wij veel ervaring mee.” Van Uhm: “Meer dan veel nog jonge militairen die een grootschalig gevecht, al is het in oefening, nog niet vaak hebben meegemaakt.”

Peter van Uhm in zijn ceremonieel tenue met pet op het hoofd salueert naar de camera.
Generaal buiten dienst Peter van Uhm.
De Kruif in zijn jongere jaren in ‘desert’ gevechtstenue met baret op, salueert.
Generaal buiten dienst Mart de Kruif. Hoewel hij en z'n collega al járen weg zijn bij Defensie, praten ze nog volop mee over oorlogsgerelateerde onderwerpen.
Poster met de gezichten van De Kruif en Van Uhm voor de theaterreeks.

Bloedserieus en beladen

De podcasts worden goed ontvangen en het is opnieuw Rooijakkers die een theatertour voorstelt, zodat er ruimte is voor interactie tussen hen en de luisteraar. Dat resulteert in Veldheren Live waarbij de generaals b.d. hun verhaal vertellen, maar met name reageren op vragen uit het publiek. De Kruif: “We weten nooit wat er komt en daar antwoorden we op." "We zijn realistisch en plaatsen zaken in perspectief; dit is er aan de hand, dit kan er gebeuren”, aldus Van Uhm.

Van Gorredijk tot Rotterdam

Daarbij trekken ze anekdotes uit de kast en delen persoonlijke verhalen over hun inzetten, pijn, onzekerheid en angst. “Dat levert bloedserieuze en beladen gesprekken op, maar gelukkig wordt er ook enorm gelachen”, reageert de voormalig Commandant Landstrijdkrachten. Zo hadden ze onlangs een pacifist in de zaal, die hen en het publiek er minutenlang van probeerde te overtuigen dat geweld geen oplossing is. “Dat was interessant”, vat Van Uhm samen. “Die hebben we wat realistische voorbeelden voorgehouden.”

Foto genomen van het podium, met daarop Van Uhm, De Kruif en journalist Jos de Groot.
De twee oud-generaals doen de theatershow in samenwerking met journalist Jos de Groot (links).

Ander publiek

De eerste dertig shows zaten vrijwel altijd vol. De dertig geplande edities vinden nu al gretig aftrek. Zalen in heel Nederland worden aangedaan; van het multifunctionele centrum in Gorredijk tot het Oude Luxor in Rotterdam. “De theaterhouders zijn verrast; die zien ineens een heel ander publiek naar het theater komen”, heeft De Kruif zich laten vertellen. “Er zijn bezoekers van bijna negentig, maar ook van goed en wel een jaar of tien. Er lijken gelukkig heel wat jongeren te zijn met de ambitie om bij Defensie te gaan”, zegt De Kruif.

De Kruif op het toneel kijkt de zaal in.
De Kruif op het toneel: “Veel Nederlanders zijn voor terugkeer van de dienstplicht, als het maar niet geldt voor hun eigen kinderen.”
Van Uhm op het toneel kijkt de zaal in.
“Wie denkt dat een oorlog in Nederland hem of haar niet persoonlijk raakt, is behoorlijk naïef”, spreekt Van Uhm de zaal toe.

Pelotonscommandant

Zouden de oud-militairen anno 2024 nog graag hebben gediend? Zonder ook maar een seconde na te denken: “Ik wil het zo overdoen, zonder twijfel”, zegt van Uhm. De Kruif vult aan: “Ik zou zo als pelotonscommandant bij de infanterie willen beginnen.” Het tweetal groeide op in een krijgsmacht waarbij bezuinigingen aan de orde van de dag waren. Ze moeten behoorlijk tevreden zijn met het extra geld dat nu voor Defensie wordt vrijgemaakt… “Nou, dat is erg kort door de bocht”, benadrukt Van Uhm op ferme toon. “Ja, we zijn blij dat Nederland tot inkeer is gekomen. Maar kijk wat er voor grootschalig conflict met enorm leed nodig was om ons uit die naïviteit te halen. Nee, we staan nu niet ineens te juichen.”

Archiefbeelden van Peter van Uhm als militair.
Archiefbeelden van Peter van Uhm als militair in missiegebied.

Schuilkelder graven

Dat is één van de boodschappen die ook in het theater de revue passeert. Maar ook vragen als: wat betekent de oorlog in Oekraïne voor mij, voor Nederland, en moet ik me voorbereiden op een oorlog? Een van de thema’s die ook iedere show terugkomt is de dienstplicht. “Veel Nederlanders zijn voor terugkeer daarvan, als het maar niet geldt voor hun eigen kinderen”, verzucht De Kruif.

‘Idiote vaktaal omzetten naar een begrijpelijk verhaal’

“Dus als je me vraagt hoe je je moet voorbereiden op een oorlog, zou ik niet direct een schuilkelder graven en honderd liter water inslaan. Wat je wél kunt doen is jezelf de vraag stellen: wat kan ik doen voor vrede? We willen munitiecomplexen, maar niet in onze provincie. Een radar is ontzettend belangrijk, maar niet bij mij in het dorp. Dit soort dilemma’s leggen we de zaal voor.” Het tweetal benadrukt ook dat, mocht ons land betrokken raken bij een oorlog, dit ieder individu links- of rechtsom raakt. “Wie anders denkt, is behoorlijk naïef.” 

Beige cover van het boek met oranje letters over twee regels: ‘Veld-heren’

Een verkeerd middel

En dan is er nog een boek. De kers op de taart vorige week. Maar is het geen herhaling van zetten van wat ze ook elders al hebben verteld? “Nee, we melken het niet uit om er geld aan te verdienen. We willen mensen iets leren door idiote vaktaal om te zetten naar een begrijpelijk verhaal dat iedereen kan lezen”, reageert Van Uhm. In het boek geven ze dan ook antwoord op de vraag; hoe werkt oorlog, wat is het, hoe begint het, hoe voer je oorlog en wanneer kan het weer eindigen? De Kruif vult aan: “Het is altijd een verkeerd middel om iets te beslechten, maar soms ontkom je er niet aan.”

Archieffoto van Van Uhm in groen GVT in een leslokaal in gesprek met studenten.
“We delen op het podium persoonlijke verhalen over onze inzetten, pijn, onzekerheid en angst”, aldus oud-Commandant der Strijdkrachten Van Uhm.

Stof tot nadenken

Al met al kan worden geconcludeerd dat het verhaal van de twee oud-militairen stof biedt tot nadenken. De Kruif: “In deze onzekere tijd kan iedereen iets bijdragen aan veiligheid. Mensen denken al snel dat je bij oorlog moet vechten, maar de economie moet blijven draaien. Vrouwen moeten misschien de banen van de man overnemen, zodat die kunnen vechten. Dus: wat wil je er zelf voor doen? Wat is de prijs van vrijheid?”