Dit artikel hoort bij: Defensiekrant 29
Terugkijker
Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, tot situaties die invloed hebben gehad op de hele wereld.
Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of ons deze niet meer exact herinneren. Vandaag gaan we terug naar augustus 1941, als de Britse premier Winston Churchill en de Amerikaanse president Franklin Roosevelt elkaar in het geheim ontmoeten tijdens de Conferentie van Placentia Bay. Zij maken hier afspraken die uiteindelijk veel zullen veranderen.
Tekst: Evert Brouwer | Foto’s: Archief NIMH, Imperial War Museum
In de zomer van 1941 lijkt niets erop dat Adolf Hitler en zijn Nazi-kliek het onderspit zullen delven in Europa. Sterker nog, de Verenigde Staten zijn dan nog vier maanden verwijderd van hun inmenging in de Tweede Wereldoorlog, na de Japanse aanval op Pearl Harbour.
Toch ziet de Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt in dat hij en Churchill moeten inspelen op een mogelijke nieuwe wereldorde. De onverhoedse aanval van Duitsland op Rusland in juni van dat jaar, Operatie Barbarossa, versnelt dat proces.
Onder de codenaam Riviera komen de wereldleiders bijeen
Groenland
Onder de codenaam Riviera komen beide wereldleiders bijeen op de kruiser USS Augusta bij Naval Station Placentia Bay (Newfoundland). De Britse premier is op 4 augustus vanuit Schotland vertrokken op HMS Prince of Wales.
In zijn gezelschap zijn First Sea Lord admiraal Dudley Pound (bijnaam ‘Het Anker van Churchill’), veldmaarschalk John Greer Dill, luchtmaarschalk Wilfrid Freeman en de diplomaat Sir Alexander Cadogan. Aan de zijde van president Roosevelt staan admiraal Harold Stark, generaal George C. Marshall, generaal Henry ‘Hap’ Arnold en Benjamin Sumner Welles.
Asmogendheden
Een van de belangrijkste doelstellingen van de Conferentie van Placentia Bay: het bespreken van de gezamenlijke oorlogsinspanningen. De landen zijn vastbesloten om samen te werken en zo de zogenoemde asmogendheden (Duitsland-Italië-Japan) te verslaan en vrede en stabiliteit in de wereld te herstellen.
Roosevelt zegt verregaande materiële steun toe aan de Britten
Roosevelt zegt daarbij verregaande materiële steun toe aan de Britten, de Lend-Lease Act. Onder meer door het leveren van snelle torpedobootjagers die de gevreesde onderzeeboten van de Duitsers (U-boten) kunnen bestrijden. De Verenigde Staten hebben bij vrije doorgang op zee vanzelfsprekend ook voordelen.
Koloniën
Het biedt de Amerikaanse delegatie de gelegenheid om een aantal eisen op tafel te leggen. Churchill moet onder meer ‘herstel van het zelfbestuur voor degenen die daarvan verstoken zijn’ toezeggen. Met andere woorden: het opgeven van de koloniën en het einde maken aan het imperialisme.
Tijdens de conferentie komen ook belangrijke strategische kwesties ter tafel, zoals de oprichting van een opvolger van de deels mislukte Volkenbond. De mondiale samenwerking moet leiden tot betere economische en sociale omstandigheden voor iedereen en vrijheid van de (handel op) wereldzeeën.
Basis
De bijeenkomst leidt uiteindelijk tot het Atlantisch Handvest, dat op 14 augustus 1941 het levenslicht ziet. 26 geallieerde landen sluiten aan en komen overeen niet te onderhandelen of een afzonderlijke vrede met Hitler te sluiten. Het is een baanbrekend document dat de principes en doelstellingen van de geallieerden voor de naoorlogse wereldorde vastlegt. Het benadrukt de waarden van democratie, vrijheid, mensenrechten en internationale samenwerking als de basis voor een vreedzame en rechtvaardige wereld.
VN en NAVO
De conferentie markeert het begin van een hechte en vruchtbare samenwerking tussen de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, die cruciaal zou blijken voor de wederopbouw van Europa. Denk aan de hulp die naar generaal Marshall is vernoemd. De erfenis van de conferentie is tot op de dag van vandaag zichtbaar. Het leidt tot de oprichting van de Verenigde Naties in oktober 1945, vier jaar later gevolgd door de NAVO.
Mysterie rond Olympische mariniers ontrafeld
De vorige aflevering van de Terugkijker, over militairen die hebben deelgenomen aan de Olympische Spelen, heeft tot heel wat reacties geleid. Zo meent de heer Bekkers op de onbekende foto van het NIMH oud-marinier Henk Krediet te herkennen. “Hij was met mij uitgezonden naar UNTSO (United Nations Truce Organization) in 1991.”
Ook oud-korporaal ‘van de navigatie gevechtsinformatiedienst’ Gaby Goudszwaard herkende direct zijn voormalig sportinstructeur in Den Helder. Alsmede diens broer Nico, die reserve was in de ploeg voor München 1972. Luitenant-kolonel Frans de Vries dook na het lezen direct de archieven in en kwam met de namen Hendrik Jan Bekkenk, Henk Krediet en Rob Vonk op de proppen. “Zij waren destijds de drie deelnemers aan het onderdeel Moderne Vijfkamp op de Spelen.”
Tot slot vindt luitenant-kolonel buiten dienst Antoon van der Grinten dat we ons huiswerk niet goed hebben gedaan. Hij produceerde een gigantische lijst met militaire schermers die ooit deelnamen aan de Olympische Spelen en ook medailles in de wacht sleepten. Genoeg om zes pagina’s te vullen. Dat is ook weer niet de bedoeling van deze rubriek, maar een keer aandacht voor de geschiedenis van het militaire schermen… Daar deinzen we niet voor terug.
