Dit artikel hoort bij: Defensiekrant 25
Terugkijker
Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, tot situaties die invloed hebben gehad op de hele wereld.
Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of ons deze niet meer exact herinneren. Vandaag gaan we terug naar 16 juli 1945, de dag dat de eerste atoombom tot ontploffing kwam. Deze gebeurtenis markeert het begin van het nucleaire tijdperk en had verstrekkende gevolgen voor de internationale politiek en de veiligheid van de wereld.
Tekst: Evert Brouwer | Foto's: DVIDS en Wikipedia
In geheugen gegrift
“Now I have become Death, the destroyer of worlds” (“Nu ben ik de dood, de vernietiger van werelden”). De bezoekers van de prijswinnende film Oppenheimer moeten die uitspraak in hun geheugen gegrift hebben staan. Robert Oppenheimer, de ‘vader’ van de atoombom, sprak die woorden uit. Niet zelfbedacht, de uitspraak komt uit de Bhagavadgita, het heilig boek van de Hindoes.
‘Now I have become Death’
Oorlog verkorten
Het aantal (project)namen rond het begin van het atoomtijdperk vliegen je om de oren. Het ultrageheime onderzoek dat tot de eerste atoomboom leidt, heet het Manhattan Project. Wetenschappers en ingenieurs werken hierin ruim twee jaar aan het ontwerpen en produceren van dit krachtige wapen, dat de oorlog met Japan en Duitsland moet verkorten.
Na al dat onderzoek en de ontwikkeling is in 1945 de eerste atoombom klaar voor testen. Dat gebeurt op de Alamogordo Bombing and Gunnery Range in Nieuw Mexico, Verenigde Staten. Oppenheimer en generaal Leslie Groves hebben de leiding over deze proef, die de geschiedenis ingaat als de Trinity Test. De naam verwijst trouwens naar een werk van de Britse dichter John Donne (1572-1631), niet toevallig de favoriete schrijver van Oppenheimer.
Bom bezongen
De liefde is onmiskenbaar de grootste inspiratiebron voor zangers en zangeressen door de eeuwen heen. Sinds die 16e juli 1944 heeft de bom ook tot diverse bekende en minder bekende hits geleid. De oudere jongere denkt vanzelfsprekend aan ‘De Bom’ van Doe Maar of ‘De Bom valt nooit’ van Herman van Veen. Wat weer veel lezers zal verrassen is dat bijvoorbeeld de zomerse superhit uit 1983 ‘Vamos a la Playa’ van Righerha, ‘Always the Sun’ van The Stranglers, ‘The Russians’ van Sting (‘How can I save my little boy/from Oppenheimer's deadly toy?’) en ook ‘1999’ van Prince (‘Everybody’s got a bomb /We could all die any day’) over de atoombom of de nasleep van de bom handelen.
Enorme lichtflits
De weersomstandigheden op die 16e juni zijn perfect. Om 05:29 uur plaatselijk tijd komt de atoombom tot ontploffing (zie de originele clip!). Vanuit speciaal ingerichte bunkers kijkt een groot aantal toeschouwers mee. Een enorme lichtflits verlicht de woestijn en de kenmerkende gigantische paddenstoelwolk stijgt op in de lucht. De explosie van de atoombom is gelijk aan de kracht van ongeveer 20.000 ton TNT en creëert een krater van ruim 300 meter breed. De impact van de explosie is angstaanjagend, waarmee de verwoestende kracht van de atoombom is bewezen.
Little Boy
Deze test is de aanloop naar de atoombomaanvallen op Japan in augustus 1945, waarmee de Tweede Wereldoorlog tot een abrupt einde komt. De eerste bom, ‘Little Boy’, wordt op 6 augustus 1945 afgeworpen boven Hiroshima door de ‘Enola Gay’, een B-29 bommenwerper. Drie dagen later volgt een tweede bom. ‘Fat Boy’ wordt afgeworpen door een andere B-29, dit keer boven Nagasaki. Bij de aanvallen komen zo’n 250.000 mensen om het leven. Door stralingsziekte en andere verwoningen overlijden in de jaren daarna nog eens honderdduizenden Japanners. President Truman rechtvaardigt de acties als noodzakelijk, om verdere verliezen aan mensenlevens te voorkomen en een krachtig signaal af te geven aan de rest van de wereld.
Wapenwedloop
De ‘Trinity Test’ en de beide bommen op Japan leiden tot een nieuwe fase in de internationale betrekkingen en de wapenwedloop tijdens de Koude Oorlog. Rusland komt immers aan de atoomgeheimen door het echtpaar Rosenberg, zoals hier beschreven in een eerdere ‘Terugkijker’. Inmiddels zijn ook het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, de Volksrepubliek China, India, Pakistan en vermoedelijk Noord-Korea en Israël kernmachten.
De dreiging van een nucleaire oorlog blijft een van de grootste zorgen van de wereldgemeenschap.
