Veteranen Search Team eervol gedecoreerd

Zoeken tot het licht uitgaat

De afgelopen zes jaar stond de telefoon van veteraan Dennis van der Kraats nooit uit. Onder de douche, op vakantie: de oprichter van het Veteranen Search Team (VST) is altijd bereikbaar als de politie belt met een vermissing. Met zulke onbaatzuchtige toewijding is het niet zo vreemd dat de Amerikaanse Four Chaplains Memorial Foundation hem donderdag de prestigieuze Legion of Honor Bronze Medallion toekende.

Tekst: LTZ 2 OC Djenna Perreijn | Foto’s: Hans Roggen en Veteranen Search Team

Van der Kraats is niet direct enthousiast over de schijnwerpers op zichzelf. Maar als de oprichter van het VST ziet dat ook zijn hele stichting een prijs krijgt uitgereikt, zijn ‘kindje’, verandert dat. En minimaal zo belangrijk vindt hij de vermelding van zijn echtgenote Mariska. “Zonder haar inzet was er geen VST."

Gedaan en gelaten

5 oktober 2017. Zes dagen na de vermissing van Anne Faber komt Van der Kraats met collega-veteranen voor het eerst in actie. In samenwerking met de politie gaan ze aan de slag in Soest.  “Ik kreeg het idee voor zo’n zoekactie al eerder, tijdens de vermissing van de Zeister broertjes Ruben en Julian. Een voorwaarde om te helpen was goede samenwerking met de politie.”

Die komt er. Twee maanden na de dood van Anne Faber wordt het VST officieel opgericht. Ze verwachten aanvankelijk één tot twee inzetten per jaar, maar dankzij de goede resultaten worden dat er één tot twee per week. Tijdens de lockdowns zelfs drie.

Balen

Zes jaar na de oprichting en talloze vermissingszaken verder krijgt Van der Kraats de Legion of Honor Bronze Medallion opgespeld. “In eerste instantie baalde ik ervan, want ook mijn vrouw Mariska werkt zestig tot tachtig uur in de week. Ze heeft alles voor de stichting gedaan en gelaten”, benadrukt hij. Daarom is Van der Kraats blij dat ook het héle VST in het zonnetje wordt gezet met een tweede onderscheiding: de The Legion of Honor Appreciation Award. “Het verhaal achter de medaille (zie kader, red.) vind ik mooi. Je krijgt ‘m niet voor de avondvierdaagse.”

Sceptisch

Inmiddels is 85 procent van de inmiddels 2.600 vrijwilligers veteraan of actief dienend militair. De rest heeft een achtergrond bij de politie, brandweer of ambulancedienst. “Een mooie mix van expertise die nodig is om dit werk te kunnen doen. Iedereen is getraind om doelen te behalen, dat begon al toen ze ooit het uniform aantrokken.”

Maar de levenservaring van de vrijwilligers leidde niet zelden tot mentale klachten. Van der Kraats liep zelf psychische schade op na een uitzending in Afghanistan. “Ik hoor weleens sceptisch zeggen: 'moet je kwetsbare mensen wel confronteren met alles wat ze hier tegenkomen?'. Maar als je met veteranen praat, kom je er al snel achter dat verreweg de meeste nog een keer op uitzending zouden gaan. Hier kijken we niet naar wat ze niet kunnen, maar juist naar wat er wel kan.”

Het werk en de kameraadschap die ze bij Defensie aantrok, vinden ze bij het VST opnieuw. “Een paar jaar geleden stuitten drie vrijwilligers met alle drie PTSS-klachten op een lichaam. 'Ik heb iemand nu wel thuis kunnen brengen', zei één van hen na afloop over de vondst. De successen die we hier boeken, geven een andere betekenis aan uitzendingen die mislukt kunnen aanvoelen.”

Kameraadschap

Ook de onderlinge gesprekken kunnen therapeutisch werken. “Vrijwilligers die een persoon vonden die zichzelf had opgehangen, moesten een poos wachten op de locatie tot de politie het kon overnemen. Toen die Bosnië- en Libanonveteranen het bos uitliepen, zag ik dat er iets was gebeurd. Ze hadden zaken gedeeld die ze nog nooit aan iemand hadden verteld”, weet Van der Kraats.

Hij vervolgt: “Voordat we op pad gaan, vragen we iedereen of ze wel in staat zijn om mogelijk iemand aan te treffen. Meestal ben je er prima toe in staat, maar soms heb je een kloteweek en staat de wind verkeerd. Er is regelmatig iemand die zegt: ‘ik moet dit nu niet doen.’ Ook tijdens inzet moet een vrijwilliger uit de zoektocht durven stappen. We geven mee dat je tijdens een zoektocht zelf het belangrijkst bent. Daarna de collega naast je, daarna de vermiste. Het is de taak van de groepscommandant om voor de groep te zorgen en desnoods in te grijpen. Ook mag je elkaar natuurlijk aanspreken, anders is kameraadschap niets waard.”

Dankbare reacties

Eenmaal op pad is een zoektocht vergelijkbaar met een mini-uitzending, zonder het aspect van de vijand. “We bereiden ons goed voor, zijn keihard aan het werk en krijgen nazorg. We zoeken tot het licht uitgaat, of tot de concentratie is verdwenen. De inzet is een mensenleven en het doel iemand thuisbrengen. Het liefst in leven.”

Tien procent van de mensen die het VST vindt, leeft nog. “Er zitten hele schrijnende gevallen bij”, zegt Van der Kraats. “Zoals een dementerende man die na een flinke ruzie thuis vertrok en twee nachten vermist was. We vonden hem levend in de bosjes en toen zijn vrouw overstuur ter plekke kwam… je kon ons allemaal wegdragen, zo emotioneel. Of een dame die we op dag vijf na een mislukte suïcidepoging vonden. Onlangs kregen we een foto dat ze de halve marathon had gelopen. Door ons werk kunnen we soms een leven verlengen, maar niet redden. Dat is aan zorgverleners.”

In 55 procent van de gevallen weet het VST de vermiste personen te vinden. “We willen liever geen contact met familie, zeker niet tijdens een zoektocht.” Toch ontvangt het VST vaak dankbare reacties, ook als iemand is overleden. “Familie heeft tussen hoop en vrees geleefd en kan dan beginnen aan een rouwproces.

Uitvoeren, mars

Vanuit de samenleving en de politie voelt Van der Kraats veel waardering. “Er is door de jaren heen een goede samenwerking met de politie ontstaan. We hebben geen opsporingsbevoegdheid, maar boeken wel resultaten.” De politie houdt altijd de leiding. “Wij adviseren, maar kennen niet altijd de volledige achtergrond bij een zaak. We willen alleen de informatie die nodig is voor de zoekopdracht. Dus als de politie rechtsaf slaat terwijl wij liever linksaf willen, kunnen we kort discussiëren maar uiteindelijk gaan we rechtsaf; uitvoeren, mars.”

Donaties

Zonder steun vanuit de samenleving zou het VST niet kunnen opereren. “We zijn met 2.600 vrijwilligers, maar slechts vier parttimers. Het zou dus fijn zijn als we overheidssteun krijgen. Zonder kunnen we het op termijn niet borgen. We zijn nu volledig afhankelijk van donaties.”

Via een leverancier konden ze (elektrische) mountainbikes tegen inkoopprijs aanschaffen en ook hebben ze warmtebeeldcamera’s, drones, kompassen en verlichting in alle soorten en maten. “Vanuit een eigen CADI-wagen worden maaltijden geserveerd. In mobiele commandoposten kunnen we op grote schermen de kaarten van inzetgebieden bekijken. Onze software is waterdicht en niet zomaar te hacken.”

Stapje terug

In de begintijd van VST was Van der Kraats bij bijna elke zoektocht aanwezig. Tegenwoordig nemen zogenoemde inzetcoördinatoren ongeveer de helft over. “Bij bepaalde zaken voel ik de verantwoordelijkheid er zelf te staan. Zaken waar meer gewicht aanhangt, zoals die met kinderen.”

Door de werklast te verdelen is het VST net aan te combineren met zijn burgerbaan bij Defensie. “Wel bereid ik bijna elke zaak voor zodat het team ter plaatse direct kan opstarten. In ons digitale geosysteem breng ik, samen met geo-analisten, het inzetgebied in kaart. Dat verdeel ik in sectoren, zodat de inzetcoördinator bij aankomst gelijk aan de bak kan.”

De familie Van der Kraats doet dus een stapje terug in de dagelijkse bedrijfsvoering. “Inmiddels word ik niet meer op mijn eigen nummer gebeld, daar is een aparte lijn voor. We kunnen niet meer zeven dagen in de week zulke lange dagen maken. Maar dat loslaten is een proces. We voelen een enorme passie voor het Veteranen Search Team, ons kindje.”