‘Een goede tolk is belangrijker dan een wapen’

Wanneer de Taliban in 2021 beginnen aan een razendsnelle opmars, zit er voor Aziz maar één ding op: vluchten. Met zijn vrouw en vier kinderen stapt de Afghaanse tolk op het vliegtuig richting Nederland. Het gezin laat huis en haard achter, maar vindt bij majoor Rutger de broodnodige steun. In de Defensiekrant blikken de kameraden terug op hun bijzondere missie en het ontstaan van een onvoorwaardelijke vriendschap.

Tekst: kapitein Charlotte Verolme | Foto: Hans Roggen

Bij het woord ‘tolk’ denkt men logischerwijs aan een vertaler. Dat het werk in uitzendgebied veel meer om het lijf heeft, ondervindt marechaussee Rutger in 2017. Tijdens zijn missie in Mazar-e-Sharif en Kunduz blijkt tolk Aziz niet alleen de stem, maar ook de ogen van de majoor te zijn.

Op de foto links Aziz en Rutger tijdens hun missie in Afghanistan in 2017 (foto: sergeant Jasper Verolme). De twee vrienden ontmoetten elkaar deze week opnieuw op de Koning Willem III kazerne in Apeldoorn.

Oplettendheid

Doordat hij is geboren en getogen in de Noord-Afghaanse stad, kent Aziz de lokale gebruiken als geen ander. Afwijkend gedrag spot hij van mijlenver. Door zijn oplettendheid weet hij onder meer een konvooi langs een hinderlaag te leiden. Ook Rutger redt hij meermaals uit potentieel levensgevaarlijke situaties. “Een goede tolk is belangrijker dan een wapen”, stelt de majoor.

Afwijkend gedrag spot Aziz van mijlenver

Een half jaar lang trekken de mannen intensief met elkaar op. Aziz vertaalt de gesprekken die Rutger als marechaussee-adviseur met de Afghaanse politie voert en de twee leggen tal van werkbezoeken af. Al snel gaan hun privégesprekken niet alleen meer over werk. De kameraden delen lief en leed met elkaar en ook na afloop van Rutgers missie houden ze het contact warm.

Tijdens de missie in Afghanistan blijkt Aziz niet alleen de oren, maar ook de ogen van Rutger te zijn. Foto: sergeant Jasper Verolme.

Gevaar

Het is 2018. De Taliban winnen terrein. Talibanstrijders hebben volgens analisten inmiddels de helft van Afghanistan in handen. Het grootste gebied sinds 2001, het jaar waarin een eind werd gemaakt aan hun schrikbewind. Bij de grootste aanslag dit jaar vielen 230 slachtoffers.

Bij Aziz ontstaat paniek. De Taliban houden een klopjacht op Afghaanse medewerkers van de Amerikanen en andere NAVO-troepen. Door zijn tolkwerk voor Defensie is hij plots loslopend wild. “Niet alleen ik, maar mijn hele gezin liep gevaar.”

Aziz verhuist noodgedwongen met zijn gezin naar een andere locatie in Mazar-e-Sharif. Wanneer begin 2021 blijkt dat de opmars van de Taliban sneller verloopt dan verwacht, ontvangt hij een bericht van de Nederlandse ambassade. Hij kan met z’n vrouw en kinderen mee met een evacuatievlucht. Lang wordt er niet getwijfeld. “We hadden geen andere keus meer.”

“Het was een enorme opluchting dat ze nu veilig waren”, aldus majoor Rutger.

Opvang

Het gezin wordt opgevangen in Ter Apel. Dankbaar, maar verscheurd door het afscheid van familieleden. Rutger weet dan nog van niks. “Opeens kwam er een app van Aziz binnen met een locatiepinnetje in Ter Apel. Ik kon het niet geloven! Het was een enorme opluchting dat ze nu veilig waren.”

Een week later zitten de mannen samen aan de thee. Een bitterzoete hereniging. “We kwamen terecht in een vreemd land en kenden niemand. Dan voel je je heel eenzaam”, vertelt Aziz. “Het was zo fijn om een bekend gezicht te zien.”

‘Zo fijn om een bekend gezicht te zien’

Chaos

15 augustus 2021. De Taliban nemen de Afghaanse hoofdstad Kabul in. Hiermee heeft de groepering het land compleet in handen. Een menigte mensen stroomt naar Kabul Airport in een ultieme wanhoopspoging om het land te ontvluchten. Westerse landen proberen in hoog tempo mensen te evacueren. Het wordt een missie met een grote impact.

Aziz zit die dag verslagen voor de televisie: “De chaos en paniek onder de mensen… Verschrikkelijk. Ik begon ooit als tolk om een bijdrage te leveren aan een beter, mooier Afghanistan. Die hoop had ik echt. Nu wordt het land geregeerd door een stel losgeslagen barbaren. Natuurlijk mis ik thuis, maar dit is niet meer míjn Afghanistan.”

Defensie voerde van 18 tot en met 26 augustus 2021 evacuatievluchten vanuit Afghanistan uit; deze week twee jaar geleden. Het werd een missie met een grote impact.

Evacuatievluchten

Defensie voerde van 18 tot en met 26 augustus 2021 evacuatievluchten vanuit Afghanistan uit; deze week twee jaar geleden. De opdracht begon drie dagen nadat de Taliban het land volledig in handen kregen. Bij de evacuaties ging het om Nederlanders, mensen met een andere nationaliteit en Afghanen die gevaar liepen in eigen land doordat zij voor Nederland of tijdens Nederlandse missies hadden gewerkt. Niet alleen tolken, maar ook bewakers, koks en chauffeurs. In totaal zijn ruim 2.500 personen in veiligheid gebracht. Voordat de luchtbrug werd opgezet kwamen er al 111 Afghaanse tolken met hun gezinnen naar Nederland. Circa vijfhonderd personen in totaal. De meesten van hen arriveerden vanaf 2018.

'Mijn kinderen gaan naar school en ze kunnen onbezorgd spelen’

Friends forever

Het Afghaanse gezin krijgt uiteindelijk een woning toegewezen in Utrecht. Samen met een collega zamelt Rutger, die Aziz nog regelmatig spreekt, geld en spullen in om ze een eindje op weg te helpen. Dat verantwoordelijkheidsgevoel zal hij blijven houden. “Ik heb ook al die maanden op hem mogen leunen.”

Twee jaar later overheerst bij de Afghaan nog altijd een gevoel van dankbaarheid. Zowel richting Rutger als de Nederlandse overheid. “We hebben een veilig thuis, mijn kinderen gaan naar school en ze kunnen onbezorgd spelen. Dat is het enige wat telt.”

En de band tussen de twee mannen? “Die gaat niet meer stuk”, klinkt het eensgezind. “Friends forever.”