Terugkijker

Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties met globale impact. 

Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of het ons niet meer exact herinneren. Deze keer aandacht voor Operation Watchtower van 7 augustus 1942, beter bekend als de Slag om Guadalcanal waarbij circa 24.000 Japanners sneuvelden en zesduizend Amerikanen.

^{Tekst: Leo de Rooij  I  Foto's: Diversen}

Guadalcanal behoort tot de Salomonseilanden, een archipel in het zuidelijk deel van de Stille Oceaan, ten noorden van Australië. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wilden de Japanners hier een belangrijke basis vestigen, strategisch gelegen tussen Japan, Australië en Hawaï. In 1942 werd gestart met een programma om alle eilanden te bezetten en er luchthavens te bouwen voor patrouillevliegtuigen en bommenwerpers.

Belangrijkste basis

Als de Japanners hierin zouden slagen, kregen ze een groot voordeel op de geallieerde scheepvaart. Die zouden dan een lange omweg langs het zuiden moeten maken tussen de Verenigde Staten en Australië.

Amfibische landing

Om hun communicatie- en aanvoerlijnen te beschermen gingen de geallieerden in de tegenaanval.  Op 7 augustus 1942 werden negentienduizend Amerikaanse soldaten (van de 1e en 2e Mariniersdivisie) bij Kaap Lunga aan land gezet. Het was de eerste amfibische landing van Amerikaanse strijdkrachten sinds 1898. Ook de eilanden Gavutu, Tanambogo en Tulagi werden door de Amerikanen bezet. De Slag om Guadalcanal was begonnen.

Enorme vloot

De geallieerden zetten tachtig schepen in, waaronder de drie vliegdekschepen Saratoga, Enterprise en Wasp, een slagschip, elf zware kruisers, drie lichte kruisers, 36 torpedobootjagers en 22 transportschepen. De landing kwam als een totale verrassing voor de Japanners en verliep dan ook zonder tegenstand.

Toen de Japanse marine lucht kreeg van de bezetting van Guadalcanal stelden ze in Rabaul, hun basis in het noorden van de archipel, een flottielje* samen van zeven kruisers. Dat voer op 8 augustus ‘The Slot’ binnen, een negentig kilometer brede doorvaart tussen de Salomonseilanden, om 's nachts bij Guadalcanal aan te komen. Hoewel de met radar uitgeruste Amerikaanse torpedojager Blue op wacht lag bij het eiland Savo, werd de Japanse strijdmacht niet opgemerkt.
 

^{*formatie van kleine oorlogsschepen die onderdeel kan zijn van een grotere vloot.}

Zware nederlaag Amerikanen

De Zeeslag bij Savo vond plaats in de nacht van 8 op 9 augustus 1942. Het Australische schip Canberra maakte deel uit van de Amerikaanse zeemacht die Guadalcanal verdedigde. Voordat de bemanning goed en wel besefte dat vreemde schepen de haven binnendrongen, werd de Canberra al door twee torpedo’s getroffen en zonk.

Ook de Amerikaanse Quincy, Vincennes en Astoria incasseerden treffers en gingen vrijwel direct ten onder. De escorterende schepen kregen te maken met aanvallen van Betty-bommenwerpers en Mitsubishi Zero-jagers, die negenhonderd kilometer verderop in Rabaul waren opgestegen. Bij de vliegtuigaanval werd de destroyer Jarvis gekelderd.

Kritiek

Gelukkig voor de Amerikanen liet de Japanse schout-bij-nacht Mikawa de transportschepen ongemoeid, iets waarvoor hij later hevig bekritiseerd werd. Als hij toen had doorgezet, had de oorlog in de Stille Oceaan wellicht een ander verloop gekregen... De Amerikanen trokken hun zeestrijdkrachten terug. Het was met meer dan twaalfhonderd doden en zevenhonderd gewonden, de zwaarste nederlaag in de Amerikaanse geschiedenis. De Japanners hadden slechts lichte schade aan twee schepen. Mariniers op Guadalcanal noemden deze slag later The Battle of the Five Sitting Ducks.

Bloedige gevechten

Hierna volgde een lange reeks gevechten op Guadalcanal en de centrale en noordelijke Salomonseilanden, waarbij de Japanners ernstige militaire schade werd toegebracht. Een opsomming van gedenkwaardige confrontaties in die strijd:

• Op 18 augustus landde de Japanse kolonel Ichiki met 950 man op Guadalcanal. Bij een drieste banzai-aanval van de elitetroepen sneuvelden ruim zevenhonderd Japanners. Ichiki pleegde daarop harakiri, ofwel zelfmoord.
• In de zeeslag bij de oostelijke Salomonseilanden op 24 augustus raakte het Amerikaans vliegdekschip USS Enterprise zwaar beschadigd. De Japanners verloren hun vliegdekschip Ryujo.
• Na zware luchtbombardementen en beschietingen met scheepsgeschut op het vliegveld Henderson Field (Guadalcanal) gingen zevenduizend Japanners in de aanval. Deze confrontatie tussen 12 en 14 september werd later de Battle of Bloody Ridge genoemd.
• Op 15 september ging vliegdekschip Wasp verloren bij een onderzeebootaanval. De zware kruiser North Carolina incasseerde een Japanse torpedotreffer.
• De Zeeslag bij Cape Esperance op 11 en 12 oktober eindigde in licht Amerikaans voordeel. De Amerikaanse marine kon de landing van Japanse troepen vertragen, maar niet verhinderen.
• In oktober 1942 lanceerden de Japanners een drieledige aanval vanuit verschillende richtingen op Henderson Field. Het vervoer van kanonnen door de jungle en de aanhoudende regen bemoeilijkten de operatie. Gesteund door scheepsartillerie en bommenwerpers vielen de Japanse grondtroepen keer op keer aan, maar telkens zonder succes. Honderden soldaten sneuvelden. Vanaf 29 oktober begonnen ze zich terug te trekken.
• In de nacht van 25 op 26 oktober vond een nieuwe confrontatie tussen de Japanse en Amerikaanse marine plaats: de Zeeslag bij de Santa Cruz-eilanden. De Amerikanen verloren daarbij het vliegdekschip Hornet, de torpedojager Porter en 74 vliegtuigen. Ook de Japanners leden zware verliezen en diverse (vliegdek)schepen raakten zwaar beschadigd.