Tekst kapitein Jessica Bode
Foto sergeant-majoor Hille Hillinga | video: adjudant Arnoud Schoor
Gevechtsvliegtuigen aan zet in 'uniek luchtruim' boven Zweden
Wat ACE uniek maakt, is tegelijkertijd de grootste uitdaging
In Finland, Noorwegen en Zweden werd de afgelopen twee weken een reusachtige luchtoorlog uitgevochten. Althans, zogenaamd. Het draaide om de oefening Arctic Challenge Exercise (ACE), om het hoge noorden beter te kunnen beschermen. De oorlog in Oekraïne onderstreept die urgentie en zet de training op scherp. Nederland was vertegenwoordigd met F-16’s en F-35’s.
ACE wordt al sinds 2013, om het jaar, georganiseerd door Denemarken, Finland, Noorwegen en Zweden. Met veertien NAVO-bondgenoten en partners, honderdveertig deelnemende vliegtuigen en drieduizend militairen inmiddels uitgegroeid tot een unieke luchtmachtoperatie. Die zich bovendien afspeelt in drie landen tegelijkertijd; vanaf de vliegbases van Ørland (Noorwegen), Luleå (Zweden) en Rovaniemi en Pirkkala (Finland).
Honderd gelijk
De vluchten werden gemaakt in het Zweedse luchtruim: “Een uniek luchtruim”, benadrukt commandant 312 Squadron luitenant-kolonel Patrick 'Naish' Vreeburg. Met acht F-16’s opereerde ‘zijn’ detachement vanuit Zweden. Vanuit Noorwegen deden twaalf Nederlandse F-35's mee, tijdelijk gestationeerd op Ørland Air Base, de thuisbasis van de Noorse F-35’s.
‘Met honderd kisten tegelijkertijd trainen’
“In de middag-waves konden we met circa honderd kisten tegelijkertijd trainen, zonder dat het civiele vliegverkeer last van ons had en vice versa. Ook mocht praktisch overal laag gevlogen worden. Steden en bepaalde natuurgebieden daargelaten. Heel bijzonder.”
Problemen
Wat ACE uniek maakt, is tegelijkertijd de grootste uitdaging. “In andere grote internationale oefeningen werken we samen vanaf één airbase. Nu vanaf vier”, verklaart Naish. Dat levert soms communicatie- en coördinatieproblemen op. “Je kunt niet zomaar bij elkaar naar binnen wandelen. Ook de taalbarrière is lastig. Máár de oefening is wel superrealistisch. Als er een oorlog uitbreekt, is de kans namelijk het grootst dat we op deze manier moeten opereren.”
Uitfaseren
Hoewel het gaat om de voorlaatste, grote oefening met F-16s, voordat deze definitief bij ons uitfaseert, blijft oefenen relevant. Tot 2024 heeft de luchtmacht haar taakstelling met dit toestel. "Naast de QRA-taak (het onderscheppen van verdachte vliegtuigen, red.) draagt 312 Squadron zeker tot het einde van het jaar bij aan de nucleaire afschrikking van de NAVO”, legt de commandant uit.
Jonge honden die operationeel vliegen moeten natuurlijk voorrang krijgen
Als de transitie straks klaar is, wil hij de conversie van de F-16 naar de F-35 doen. “Je moet weten waar je over praat, ook in de praktijk.” Of Naish er ook daadwerkelijk operationeel mee gaat vliegen is afhankelijk van zijn volgende functie. “Jonge honden die operationeel vliegen krijgen natuurlijk voorrang op ouwe lullen die op de staf iets gaan doen.”
Vrijwilligers over
Hoewel we nog een jaar van de F-16 kunnen genieten, realiseren veel collega’s van 312 Squadron zich wel degelijk dat het doek gaat vallen. “Ik zoek wel eens vrijwilligers voor bepaalde klussen waar voorheen eigenlijk niemand zin in had, maar de afgelopen dagen heb ik vrijwilligers over. Velen zijn er toch mee bezig dat de ‘laatste keren’ zich aandienen”, verduidelijkt de overste.
“Maar het is goed om dóór te gaan; we kijken ook geen zwart-wit televisie meer”, voegt sergeant-majoor Theo toe. Als de onderhoudsplanner straks met pensioen mag, kan hij terugkijken op een bijzondere carrière, waarin hij met liefst drie types gevechtsvliegtuigen werkte. “De opleiding heb ik gedaan met de Starfighter, ik werkte sinds 1990 als specialist vliegtuigonderhoud en onderhoudsplanner met de F-16 en ik mag in 2024 de overstap naar de F-35 nog maken.”
Voor vlieger kapitein Rogue (27) is het een bonus dat hij nog net op de F-16 is opgeleid. “Ik kon gelijk naar de opvolger, maar wilde dat niet. Eerst met de F-16 ervaring opdoen. Die is nog hard, ruw. Scherpe bochten zijn ook echt scherp. Bovendien kun je veel kennis over bijvoorbeeld tactieken meenemen naar de F-35”, vertelt hij.
Opleiding in een oefening
Arctic Challenge Exercise is extra bijzonder voor vlieger Rogue, die hier als het ware een opleiding in een oefening volgt.
“Ik volg tijdens ACE de fourship flight lead; de training om leiding te mogen geven aan vier gevechtsvliegtuigen”, legt hij uit. “Eigenlijk alle grote tactische missies en oefeningen vlieg je in zo’n formatie.” Van de negen opleidingsvluchten die hij succesvol moet afronden om zijn certificaat te halen, kan hij er drie doen tijdens deze internationale oefening. De eerste daarvan is een air-to-ground-missie, onder bezielende leiding van instructeur Naish. Die houdt precies in de gaten wat Rogue doet en koppelt dat terug tijdens de debrief.
Wanneer Rogue na de vlucht terugkeert op het platform stralen z’n ogen. “Dit was echt vet! We vlogen eerst met vier kisten op 250 feet (circa 76 meter) naar een flight range een klein half uur hiervandaan. Met ieder twee MK84's oefenbommen onder de vleugels. Dit zijn eigenlijk een soort betonblokken van duizend kilo per stuk, die we op oefendoelen moesten gooien. Alsof twee Fiat Panda’s naar beneden storten.”
Voor Rogue is het de eerste keer dat hij in zo’n groot luchtruim opereert, waar vrijwel overal laag gevlogen mag worden. “In Nederland kunnen we alleen de LINK 10-route laagvliegen, maar daar ben je met vijf minuten doorheen. Dat ken ik inmiddels wel.”
En? Hoe ging het? “Nou, het was wel even wennen. Normaal ben je al druk om de controle te houden over je eigen kist en die van één collega. Nu waren dat er ineens vier. En dat ook in een nieuwe omgeving. Het was best pittig om overzicht te houden.” En de instructeur? Wat vond hij ervan? “Een goede vlucht, maar het is goed dat hij tegen problemen aanliep.”
Naish doelt op een situatie waarbij een van Rogues vliegers problemen had met de parameters. De vlieger kon de bommen niet op het target gooien. Het moment waarop Rogue moest kiezen: nog een keer proberen, met het risico dat de kerosine op raakt. Of op save spelen en 'bewapend' terugkeren naar de base.” Rogue koos het tweede, met het gevolg dat de betreffende vlieger heavy loaded, met vierduizend pond onder de vleugels, moest landen. “Omdat de kist dan eigenlijk te zwaar is, werd tijdens de landing een remparachute gebruikt.”
De ambities van de jonge vlieger lijken grenzeloos. Hij rondde in 2019 zijn Mission Qualification Training af, daarna volgde de twoship flight lead en nu dan de four. Zijn ultieme doel is wapeninstructeur worden. “Dan ben je tijdens een oorlog ook degene die de tactieken bedenkt en aanstuurt. Dat zou ik wel gaaf vinden.”
