Terugkijker

Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties met globale impact. 

Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of het ons niet meer exact herinneren. Dit keer de blik op Dirk Stikker, die vandaag precies 62 jaar geleden werd verkozen tot de eerste Nederlandse Secretaris-Generaal van de NAVO.

De bewoners van de Meester D.U. Stikkerlaan in Winschoten denken wellicht dat hun straat is vernoemd naar een oud-docent van de plaatselijke lagere school. De naam van de aldaar geboren en getogen Groninger prijkt echter ook op straatnaamborden in bijvoorbeeld Franeker en Arnhem. Want zo ging dat in de jaren zestig. Ministers waren ‘U’ en ‘excellentie’ en werden zéker niet met de voornaam aangesproken.

Heineken

Dirk Uipko Stikker (1897-1979) was een zakenman en politicus, medeoprichter van onder andere de VVD en bovendien een voorganger van Jaap de Hoop Scheffer en Joseph Luns.

Het leven en de loopbaan van Stikker mogen best opmerkelijk worden genoemd. Zijn jeugd brengt hij vanwege een broze gezondheid veelal door op internaten en kuuroorden in Zwitserland. Het weerhoudt de jonge Dirk er niet van om zonder onderbreking het gymnasium te doorlopen en vervolgens een studie rechten – vandaar de titel meester – aan de Rijksuniversiteit Groningen af te ronden. Er gloort een fijne carrière in de financiële wereld, maar de brouwersfamilie Heineken ziet in 1935 zijn talent en hengelt hem binnen als directeur.

Vlak na de oorlog wil Stikker actief meewerken aan ‘herrijzend Nederland’. In 1946 richt hij de Partij van de Vrijheid (PvdV) op, is voorzitter en zit van 1946 tot 1948 als senator in de Eerste Kamer. In de tussentijd is Stikker samen met de legendarische liberaal Pieter Oud een nieuwe politieke partij begonnen: de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD). De VVD haalt bij de verkiezingen van 1948 zes zetels en treedt toe tot het eerste kabinet-Drees-Van Schaik (1948-1951).

Geen water

De Groninger wordt voorgedragen voor een ministerspost, maar bedankt voor de post Verkeer en Waterstaat. “Iemand die uit het bier komt, wil niets meer met water te maken hebben”, noteert hij in zijn memoires. Het wordt tot de val van het kortdurende kabinet-Drees II (1951-1952) de post Buitenlandse Zaken. “Een figuur van zeldzame bekwaamheid en bijzonder zuiver karakter”, zo typeerde ‘vadertje’ Drees hem.

Stikker zit zeker niet bij de pakken neer want hij is inmiddels aangesteld als ‘politiek bemiddelaar’ en later voorzitter van de Organisatie voor Europese Economische Samenwerking (OEES).

De diplomatie bevalt hem wel, want van 1952 tot 1958 is Stikker ambassadeur in Londen en vervolgens in IJsland. Mr. Stikker wordt dan in juli 1958 benoemd tot Permanente Vertegenwoordiger van Nederland bij de Noord-Atlantische Raad. In april 1961 kiest die Raad hem om de Belg Paul-Henri Spaak op te volgen als SG NAVO. Het zijn grote schoenen om te vullen, want de Vlaamse socialist is een van de grondleggers van het bondgenootschap.

Cuba

Bovendien staat, net als nu, de wereld begin jaren zestig in brand. Stikker heeft als SG NAVO te maken met de Cubacrisis en het Varkensbaai-incident. De Sovjet-Unie dreigt raketten met atoomkoppen op het Cuba van de communistisch leider Fidel Castro te plaatsen. Op korte afstand van het vasteland van de Verenigde Staten dus. De VS steunt een, mislukte, invasie van ruim duizend Cubaanse vluchtelingen in de zogenoemde Varkensbaai (Bay of Pigs). Het scheelde maar een haartje of er breekt een (kern)oorlog uit.

Ziek

Dat werkethos komt echter als een boemerang terug. Na amper drie jaar moet Stikker de functie van SG NAVO al opgeven in verband met zijn gezondheid. De Italiaan Manlio Brosio is zijn opvolger. Dirk Stikker verblijft daarna deels in zijn huis in Italië en deels in Nederland. Hij bezoekt nog regelmatig bijeenkomsten van ‘zijn’ VVD. De algemene vergadering van die partij benoemt hem in 1973 tot erelid van de partij. Ondanks de lichamelijke mankementen behaalt de Groninger een eerbiedwaardige leeftijd: hij overlijdt in 1979 in Wassenaar op ruim 82-jarige leeftijd.