Wapenen tegen toetsenbordsoldaten

Militairen eFP geven in Litouwen voorlichting over desinformatie

Het gebruik van desinformatie, in de volksmond 'nepnieuws', is al zo oud als de weg naar Rome. Sinds de invasie in Oekraïne bovendien aan de orde van de dag. Ook buurlanden van Rusland hebben dagelijks last van de verspreiding van valse informatie en worden hier op allerlei manieren mee geconfronteerd. Om de inwoners van Litouwen hier zo goed en zo kwaad als het gaat op voor te bereiden, geven onder andere Nederlandse militairen van de enhanced Forward Presence in Litouwen voorlichting over deze specifieke dreiging.  

“Litouwen kan in vrede leven, maar is wel onderdeel van een informatieoorlog. Russische inmenging in het informatiedomein is hier continu gaande. Het is noodzakelijk om mensen er voortdurend van bewust te maken wat klopt en wat niet”, vat eerste luitenant Joost samen, die zich dagelijks bezighoudt met informatiecampagnes voor de lokale bevolking.

Aanwakkeren

Vaak luidt de boodschap van de desinformatie: de NAVO is de grote agressor en Rusland daardoor genoodzaakt om zich te verdedigen. “Bedoeld om emotie bij mensen los te maken en onvrede aan te wakkeren”, maakt Joost duidelijk. “Bewoners worden dagelijks geconfronteerd met schijnverhalen over de verborgen agenda van de NAVO.” Al is de mate waarin iemand wordt blootgesteld aan desinformatie wel afhankelijk van diegene z'n 'media-dieet'.

De gekleurde boodschappen worden via internet verspreid. Met name in social media posts, maar ook via nieuwsberichten of persberichten op officieel ogende websites. Enerzijds gaat het om computers die boodschappen automatisch verspreiden. Anderzijds om pro-Russische trollen en individuen die met een nep-identiteit opzettelijk valse informatie de wereld in slingeren. Vaak worden dit soort acties en campagnes gefinancierd met Russische middelen.

Identificeren

Uit recente statistieken blijkt dat 87 procent van de Litouwers zich bewust is van het feit dat Rusland desinformatie verspreidt. Maar van diezelfde groep geeft ruim een derde van de respondenten aan niet te weten hoe desinformatie te identificeren.

“En dertig procent van de ondervraagden gelooft niet dat Rusland hybride aanvallen uitvoert richting NAVO of EU. Hieruit blijkt wel dat er nog winst te halen valt”, vat Joost samen.

Niet lezen

Gelooft u dit? U bent er maar zo vanuit gegaan dat de cijfers in de vorige alinea kloppen. Nu is dat ook zo, maar we hadden prima met de cijfers kunnen goochelen zonder dat het was opgevallen. De berichtgeving van de ‘toetsenbordsoldaten’ is soms moeilijk van echt te onderscheiden, waardoor het voor velen steeds lastiger wordt om desinformatie te herkennen. “Berichten zijn bijna nooit compleet onwaar."

Bovendien worden er ook onderzoeken verspreid, met linkjes naar rapporten van gerenommeerde instituten. “Daardoor raken mensen overtuigd van de boodschap, ware het niet dat in die rapporten hele andere conclusies staan. Maar veel mensen lezen dat rapport niet."

Scholen

Om de bevolking bewust te maken van deze vorm van hybride oorlogsvoering verzorgen eFP-militairen, in samenwerking met de Litouwse NGO Debunk, sinds kort voorlichtingen op scholen. Deze leerlingen spreken doorgaans Engels en kunnen de informatie thuis overbrengen. “Wat is desinformatie, hoe ziet het eruit en hoe kun je het herkennen”, somt Joost wat vragen op die tijdens de bijeenkomsten de revue passeren.

“Het belangrijkste is bewustzijn creëren en uitleggen hoe men zich kan weren tegen dit soort acties. Persvrijheid is een groot goed, maar als we niet voldoende investeren in het opleiden van kritisch denkende mensen maakt het erg vatbaar voor hybride dreigingen, zoals buitenlandse desinformatiecampagnes.”

Het project is nog volop in ontwikkeling en moet in de nabije toekomst structureel worden ingebed in de missie en uitbereiden naar bijvoorbeeld winkelcentra. "De verdediging van het NAVO-verband beperkt zich niet alleen tot het fysieke domein. We zijn hier ook om de bevolking weerbaar te maken tegen digitale aanvallen."