Tekst Evert Brouwer
Foto adjudant Richard Frigge (video), sergeant-majoor Cristian Schrik en ANP
Genie ‘schrijft geschiedenis’ met dijkdoorbraak
Een goede relatie die eindigt met een enorme klap; normaal gesproken is dat reden voor partners om elkaar nooit meer aan te kijken. In het geval van het opblazen van een stuk dijk op oefenterrein Marnewaard, met een mooi woord bresinitiatie, is het juist de bevestiging van een goede verhouding. Onder meer Defensie, Rijkswaterstaat en de Waterschappen kwamen deze week testen hoe bij extreem hoogwater met een explosie een ramp in bewoond gebied voorkomen kan worden.
Een rugzakje aan explosieven zorgt bij Genieput 41 voor de luide knal, gevolgd door een stortvloed aan zand, modder, stenen en een ‘waterval’ van duizend kubieke meters per seconde. De proef maakt deel uit van het Polder2C’S-project, dat als doel heeft om de kustzones van België, Engeland, Frankrijk en Nederland te beschermen tegen de effecten van klimaatverandering. Zoals de stijgende zeespiegel.
‘Water speelt een cruciale rol in een militaire crisis’
Element in de strijd
Ook wordt gekeken naar andere toepassingen en bijvoorbeeld de kracht van water in het oude en moderne militaire conflict. "De huidige omstandigheden in oorlogsgebied tonen aan dat water een cruciale rol speelt in een militaire crisis. Als doelwit en als element in de strijd", weet kolonel Bas van den Berg, commandant Opleidings- en Trainingscentrum Genie.
Druk verminderen
“Het scenario van de oefening van vandaag is dat door extreem hoogwater voor een langere tijd de dijken verweken en verzwakken”, meldt projectmanager luitenant-kolonel (reserve) Marc Balemans. Daardoor staat er een stuk dijk op doorbreken en dreigt bewoond gebied te overstromen. "Wij willen zo nodig de druk op die zwakke plek verminderen en elders, waar het geen kwaad kan, een gat maken. Normaal gesproken doe je dat met graafmachines, maar in dit scenario kan dat niet meer.”
Een bresinitiatie wordt als uiterste maatregel door de veiligheidspartners in een crisissituatie overwogen. Defensie voert uit. “De schade die zo’n bres met zich meebrengt is aanzienlijk, met een grote en langdurige restschade”, weet kolonel Van den Berg.
Waterland
Iedereen denkt bij overstromingen meteen aan Limburg of het Land van Maas en Waal, maar het is een probleem van heel ons waterland. Groningen is evengoed kwetsbaar. In 2012 dreigde de dijk van het Eemskanaal te bezwijken en moest het gebied rond Woltersum worden ontruimd. Hetzelfde gebeurde in de Lettelberterplassen bij het Leekstermeer en de Tussenklappenpolder in 1998.
Deltacommissaris
Om het overtollige water dat ons land bedreigt het hoofd te bieden, is Peter Glas ‘ingehuurd’. “Met vooruitdenken, plannen en financieren kunnen we droge voeten houden in Nederland”, onderstreept hij. De kolonel buiten dienst is door de regering aangesteld als Deltacommissaris en is de ‘verbindelaar' tussen de partijen rond waterbeheersing. En dat zijn er nogal wat.
‘Wij willen de druk op die zwakke plek verminderen’
Naast de Rijksoverheid zijn ook de decentrale overheden verenigd in het Nationale Deltaprogramma. En de TU Delft en STOWA (Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer), om maar een paar kennisinstellingen te noemen. Bovendien was er in de Marnewaard ook internationale belangstelling, onder meer van uit België. “We hebben elkaar allemaal nodig”, vindt Glas. “Samen oefenen en nieuwe kennis opdoen is dan noodzaak. Het is van groot belang dat je bijvoorbeeld weet welke spullen en operationele capaciteiten ter beschikking zijn. Mijn militaire achtergrond helpt me goed. Ik spreek de taal van de betrokkenen.”
‘Met vooruitdenken, plannen en financieren houden we droge voeten’
Veel werk nodig
Rijkswaterstaat beheert zo’n 3.500 kilometer aan zogeheten ‘primaire keringen’, de 21 waterschappen nog eens 12.000 kilometer aan dijken. Voor de versterking van de waterkeringen steekt de regering jaarlijks circa 1,5 miljard euro in het Deltafonds, dat hoort bij het Deltaprogramma.
De investeringen, ook van andere overheden, moeten ervoor zorgen dat ons land in 2050 is voorbereid op de stijging van de zeespiegel, extreme rivierafvoer én extreme regenval of droogte. “Met het geld moeten we naar verwachting tot 2050 gemiddeld een kilometer per week aanleggen of versterken”, schetst Deltacommissaris Glas. “Het is te hopen dat dan een interventie via een gecontroleerde ontploffing van een dijk nooit nodig is.”
Meer weten? Bekijk hieronder de video:
Scriptie voor NLDA
De proef is niet alleen belangrijk voor de waterbeheerders of Defensie in het algemeen, maar cadet-sergeant Vincent Mossinkoff in het bijzonder. De student aan de Nederlandse Defensie Academie maakt van het experiment zijn scriptie. “Zo’n bresinitiatie is nog nooit op zo’n grote schaal gedaan, met zoveel metingen. We hebben zelfs apparatuur geïnstalleerd om te meten in hoeverre de explosie de grond laat trillen. Zeker in dit gebied een belangrijk gegeven. Ook de debiet-metingen, hoeveel kubieke meter water door een gat stroomt, is daarbij van belang. Ik ga nu zes weken met alle cijfers aan de slag en hoop met een matrix te komen waarmee je bij elk soort dijk kunt bepalen hoeveel explosieve stof nodig is voor het juiste resultaat. In dit gebied is dat een kern van zand, met klei erop. Dat is in andere delen van het land weer verschillend.”
