Tekst kapitein Jessica Bode
Foto Kick Smeets

Hightechbedrijf ontwikkelt microfoons die saboteurs kunnen detecteren

Het Nederlandse hightechbedrijf Optics11 en Defensie starten binnenkort onder operationele omstandigheden de test van een innovatief systeem dat onderwater kan afluisteren. De jonge onderneming maakt microfoons die onderwater saboteurs detecteren en zo bijvoorbeeld onderzeese pijpleidingen in de gaten kunnen houden.

Tot op een biljardste van een millimeter nauwkeurig

Alleen al op de bodem van het Nederlandse gedeelte van de Noordzee ligt tienduizend kilometer aan kabels en pijpleidingen, voor het transport van gas, elektra, windenergie en data, zoals internet en telefonie. De beveiliging van deze vitale infrastructuur werd onlangs in twijfel getrokken toen delen van Nord Stream 1 en 2 (twee gaspijpleidingen tussen Rusland en Duitsland) werden vernield door explosies.

Het systeem heeft iets weg van een opgerolde tuinslang met daar tussendoor de microfoons. Het plastic beschermt tegen invloeden van buitenaf.

Geen zicht

“Veel leidingen liggen op de zeebodem, er vanuit gaande dat niemand er dan bij kan en ze dan veilig zijn. Maar de vijand kan ook onderwater spioneren of aanvallen”, schetst Mark Jacobs, de commerciële baas van Optics11. “We hebben alleen, letterlijk, geen zicht op wat zich onderwater afspeelt.” Hij benadrukt daarbij dat onderwatercamera’s prijzig zijn, het water te turbulent is voor scherp beeld en het zicht te beperkt. Zeker op grote diepte waar geen licht is. “Zien is dus geen optie, máár met onze OTADES kunnen we wel hóren.”

OTADES produceert geluidsgolven die andere partijen weer kunnen omzetten in panklare informatie.

Torpedo’s

Het Amsterdamse bedrijf werkt al sinds 2016, in nauwe samenwerking met Defensie, aan geavanceerde onderwater-microfoons. Die kunnen geluid met glasvezel, realtime, en qua locatie-bepaling op een biljardste van een millimeter nauwkeurig opnemen.

‘Dreiging van mijlenver horen aankomen’

“OTADES vangt nauwelijks hoorbare frequenties op en kan zodoende waarschuwen voor potentiële dreiging.” Denk aan (on)bemande onderzeeboten, mijnen, duikers of torpedo’s. Je kunt het systeem, dat bestaat uit een plastic slang met daarin de microfoons, gebruiken vanaf onderzeeboten, fregatten en varende drones voor de statische beveiliging van kritische onderwater-infrastructuur.

Je kunt het systeem net zo lang, of zo kort, maken als je zelf wilt.

Anticiperen

Het systeem kan op strategische locaties in het water worden gelegd, of als lange kabel vastgemaakt achter een fregat, onderzeeboot of onbemand vaartuig. Jacobs benadrukt overigens dat ze met OTADES geen sabotage kunnen voorkomen. “Maar dreiging kun je wel van mijlenver horen aankomen en daarop anticiperen.” Bijvoorbeeld als drugs onder een containerschip worden geplakt om het op die manier te vervoeren.

Marc Jacobs, de commerciële baas van Optics11.

Er is geen elektriciteit voor nodig

Niet detecteerbaar

De kenner zal zeggen dat dit systeem al bestaat, in de vorm van gesleepte sonar (towed array). Deze methode met elektrische hydrofoons wordt inderdaad al decennialang gebruikt om de lage frequenties van onderzeeboten op te vangen. Nieuw aan de gepatenteerde vinding van Optics11 is dat dit alles kan horen via glasvezel. Daarom is er geen elektriciteit voor nodig. Ook is-ie significant kleiner en sterker dan eerdere vindingen. In tegenstelling tot z’n voorganger kan deze dus wel mee aan boord. Verder is glasvezel niet detecteerbaar, kan het goed met temperatuur-schommelingen omgaan en zorgt het voor minder signaalverlies, zo claimt het bedrijf. “En het kan vaststellen uit welke richting het geluid komt. Niet geheel onbelangrijk.”

Hoe glasvezel aan elkaar bevestigd wordt.

'Statisch en in een zwembad werkt het, maar op zee is andere koek'

Beproeving

Acht prototypes verder, ligt er nu een volledig werkend exemplaar dat binnenkort samen met de marine kan worden beproefd, onder operationele omstandigheden, achter een onderzeeboot. “Statisch en in een zwembad werkt het, maar op zee is andere koek”, erkent Jacobs. “Het is alleen lastig om als niet-defensiebedrijf mee te draaien in een missie. Het heeft even tijd nodig, maar we verwachten binnenkort groen licht te krijgen.”