Gas besparen! En hoe?

‘Thuis laat je het licht toch ook niet aan staan?’

Hoewel de geitenwollensokken en slimme thermostaten niet aan te slepen zijn, lijken we onze besparingsdrang op weg naar kantoor massaal kwijt te raken. Dat moet anders, vindt ook de Commandant der Strijdkrachten. Met een voorgenomen gasreductie van vijftien procent legt generaal Onno Eichelsheim de lat voor defensieonderdelen en collega’s hoog. Goed nieuws: door middel van kleine gedragsveranderingen komen we al een heel eind. Maar dan moet wel íedereen meedoen…

Sluit ramen en deuren, kleed je warm, doe de computer en het licht uit als je een ruimte verlaat en zet die verwarming omlaag. Het zijn allemaal inkoppertjes en haast kinderlijk eenvoudige maatregelen. Tóch lijken we als medewerker over het algemeen weinig bereid om ons gedrag aan te passen voor de organisatie. Van het woord ‘moeten’ schiet menigeen in de vlekken. Dat we die besparing niet direct in onze eigen portemonnee merken, werkt ook niet erg motiverend.

Willen, weten en doen

Christine Tyl, Adviseur Gedragswetenschappen bij het Coördinatiecentrum Expertise Arbeidsomstandigheden en Gezondheid (CEAG) van Defensie, verbaast het niet. “Het is een misverstand te denken dat intrinsieke motivatie automatisch dé trigger voor gedragsverandering is. Er is een kloof tussen iets willen, weten en het ook daadwerkelijk doen. ”

Daar komt bij dat gedrag voor meer dan negentig procent onbewust is. Naast kennis spelen bijvoorbeeld ook gedragsbepalers als de sociale en fysieke omgeving een rol. Tyl: “Als je het hebt over gedragsverandering is er dus geen ‘one size fits all’.

Snel schakelen

Geen gouden aanpak dus, maar wel een naderende deadline. Ook luitenant-kolonel Gosse Bijlenga, kazernecommandant van 43 Gemechaniseerde Brigade, ontving deze zomer de memo van de CDS met de opdracht om op de vijftien kazernes die onder zijn verantwoordelijkheid vallen minder gas te verbruiken. Om precies te zijn een reductie van vijftien procent tot maart 2023.

De mail kwam voor de overste niet als grote verrassing. “Sterker nog, ik had ‘m allang verwacht. Vlak na de inval van Oekraïne waarschuwde Rutte al dat energie duurder zou worden, maar dit is niet opgepakt. Deze mail kwam op 22 augustus, ingangsdatum 1 september. Dan moet je snel schakelen.”

Actieplan

Door onnodige werkgroepjes te vermijden en vooral te dóen kwamen commandant Bijlenga en zijn collega’s razendsnel tot een actieplan. Inmiddels kan de overste met gepaste trots melden dat zijn club op besparingsvlak binnen Defensie vooroploopt. De genomen maatregelen die ze hebben genomen zijn niet wereldschokkend, maar wel effectief. Zo is de centrale verwarming op kazernes teruggeschroefd naar negentien graden en zijn de stooklijnen verkort; de verwarming gaat later aan en slaat eerder af. Voor specifieke werkplekken, bijvoorbeeld het medisch centrum, zijn uitzonderingen gemaakt.

Winst

De echte winst zit ‘m volgens hem in het invoeren van maatregelen vóórdat het echt koud wordt. “Bij ons zijn de mensen nu al gewend aan die negentien graden. Gooi je de temperatuur in de winter opeens omlaag dan krijg je geheid klachten.”

Een ander belangrijk aspect in Bijlenga’s plannen, daar is-ie, gedragsbeïnvloeding van de werknemer. Een trui aan, het licht uit, die roldeur direct achter het voertuig sluiten. Inkoppers of niet, ze komen allemaal voorbij in het order van de commandant.

Belastingcenten

Hoe dit op de werkvloer wordt ontvangen? “Natuurlijk is het wennen en de echte kou moet nog komen”, erkent Bijlenga. “Alle verandering kost tijd. Ik doe vooral een groot beroep op het moreel kompas van mijn collega’s. Ik praat er met ze over. Thuis laat je toch ook het licht in de badkamer niet aan staan als je weg bent? Ja, dan voel je het direct in je eigen portemonnee en op werk niet. Maar we hoeven het geld niet over de balk te smijten met z’n allen. Het zijn ook jóuw belastingcenten. Dit doen we samen.”

Een goede aanpak, vindt adviseur Tyl. “Door als leidinggevende met collega’s op de werkvloer in gesprek te gaan, kun je inventariseren wat zij kunnen en willen bijdragen aan energiebesparing op het werk. Zo kan het ook leuk en interessant zijn. Deze moeite en tijd win je terug in het resultaat.”

Boerenverstand

Bijlenga hoopt dat het lampje ook bij zijn collega-ondercommandanten is gaan branden (niet te lang natuurlijk). Want, zo merkt hij op, zo ver weg is maart 2023 niet. Een gratis tip van de pionier: “Kijk met gezond boerenverstand hoe je op jouw werkplek kunt besparen. Ja, die brief kwam laat, maar dat is nu eenmaal zo. Het is nú tijd om zelf eigenaarschap te nemen. Die eerste klap is een daalder waard.”