Terugkijker

Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties met globale impact. 

Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of het ons niet meer exact herinneren. In deze aflevering draait het om 28 augustus 1988, de dag dat de vliegshow van het Italiaanse demonstratieteam Frecce Tricolori op vliegbasis Ramstein gruwelijk misgaat.

Het is fantastisch weer die 28e augustus 1988 en mede daardoor hebben zo'n 300-350.000 vliegtuig-enthousiasten de weg naar de Amerikaanse basis Ramstein in Duitsland weten te vinden. Onder hen de Nederlandse spotter Marc Heesters. Hij is samen met 200 collega-spotters naar Ramstein afgereisd, omdat ze op deze manier de vliegtuigen van zeer nabij kunnen fotograferen. Het aangeboden programma speelt daarin een grote rol: in een uitgebreide static display tonen bijvoorbeeld de Amerikanen een F-15, A-10, KC-135, KC-10. Ook Nederland doet mee en pakt uit met een NF-5, F-16, Alouette III en Bo-105 helikopters en een Fokker F-27 Friendship. Als demo-teams staan de Patrouille de France, de Asas de Portugal en de Frecce Tricolori uit Italië op de rol.

Driekleurige pijlen

De Frecce Tricolori (Italiaans voor de driekleurige pijlen) is het officiële demonstratieteam van de Italiaanse luchtmacht, afkomstig van het 313 trainingssquadron. Het team werd opgericht in 1961 en vliegt dan met zes F-86E Sabres. In 1962 werd dit al uitgebreid naar negen toestellen, in 1965 naar tien. In 1983 stapte het team over op de Aermacchi MB-339 straaltrainer, tot op dit moment nog steeds in gebruik bij de Italiaanse luchtmacht.

Te vroeg, te snel, te laag

Een van de hoogtepunten van de show van de Italianen is het figuur van het 'doorstoken hart', waarbij twee groepen vliegtuigen een hart in de lucht schrijven en een solo-vliegtuig dat als een pijl doorkruist. Die dag gaat dat gruwelijk mis. Het vliegtuig dat het hart moest doorkruisen (callsign Pony 10) begon veel te vroeg met aanvliegen en vloog te snel en te laag. Het vliegtuig vliegt daardoor recht in het groepje vliegtuigen en raakt er uiteindelijk drie. Een explosie volgt.

In het publiek

Pony 10 stort brandend neer, en glijdt door tot bij een ijscokraam waar op dat moment veel mensen staan. Er breekt daar een grote brand uit. Een ander vliegtuig stort neer bij de landingsbaan, boven op een Black Hawk-reddingshelikopter die daar aanwezig was om te kunnen assisteren in noodsituaties. Tevoren was aangenomen dat deze op een veilige afstand stond. De piloot van de helikopter overleed later aan ernstige brandwonden. De piloot van het vliegtuig dat de helikopter had geraakt, kwam om door de harde landing omdat zijn reddingsparachute niet tijdig opende nadat hij zijn toestel met de schietstoel had verlaten.

Veel doden

In totaal kwamen bij het ongeluk 70 mensen om het leven. Onder de doden waren drie van de piloten van de vliegtuigen. Er moesten ongeveer 1.000 mensen naar het ziekenhuis met lichte of zwaardere verwondingen.

De Nederlandse ooggetuige Marc Heesters heeft die dag geluk, vertelt hij later in een Oostenrijks luchtvaartmagazine. Hij is al op weg naar de uitgang en voelt slechts een paar kleine brokstukjes op zijn arm vallen. Wel heeft hij nog steeds zijn camera paraat; enkele van zijn foto's staan bij dit artikel.

Strenge regels

Het ongeluk leidt ertoe dat er voortaan geen luchtshows meer gehouden worden in de Bondsrepubliek. Drie jaar later werd dit plan weer van tafel geschoven. Wel werden er in vrijwel heel Europa meer regels opgesteld voor aerobatic teams: vliegtuigen moeten minimaal 400 meter van het publiek vliegen, ze mogen geen manoeuvres meer maken in de richting van het publiek en alle manoeuvres moeten eerst goedgekeurd worden.

De Frecce Tricolori hebben zich in de jaren na de ramp hersteld van dit drama en vliegen momenteel weer zo'n veertig shows per jaar.