Van bureautijger naar veldkrijger

Politieke bestuurders op militaire bivak

Wie écht wil weten waar-ie over praat, moet het zelf ervaren. Dat is de motivatie van de fractieleden en beleidsmedewerkers uit de Haagse politiek voor hun deelname aan het 24-uurs bivak bij de landmacht. Vrijwillig én in hun vrije tijd dompelen ze zich onder in een legergroene wereld. Militaire overall aan, wapen op de man, water en veldrantsoen in een camouflagerugtas, instijgen en gáán!

De jonge groep ambtenaren heeft er zichtbaar zin wanneer ze stuk voor stuk op hun sneakers het terrein van 43 Gemechaniseerde Brigade betreden. Vanmiddag en morgenochtend gaan ze ‘dingen doen, dingen ervaren’, zoals brigadegeneraal Roland de Jong ze enthousiast vertelt. Hij weet: deze mensen maken politiek beleid en stellen kamervragen aan ministers, maar de meesten hebben weinig zicht op de dagelijkse praktijk bij operationele eenheden. Met een bivak en openhartige gesprekken wil hij hen een beter beeld van de krijgsmacht geven. Ook krijgen de deelnemers les in geostrategie van het Vuursteun Commando: wat als je commandant bent aan de Europese oostgrens?

Naar de hei

Omkleden, camoufleren en de burgerrugtas inruilen voor een militaire. Binnen een paar minuten moeten de rekruten klaar staan voor hun nieuwe avontuur. “Wat klopt er niet aan zijn tenue?”, vraagt de instructeur streng. Een soldaat-in-wording vouwt snel de kraag van zijn nieuwe kameraad om. “Inderdaad,” reageert de instructeur, “hij dacht even dat hij Elvis Presley was.” Help elkaar is de les die hij de nieuwelingen meegeeft. En: kom áltijd op tijd.

“Ik houd van actie”, glundert de 33-jarige Vildana Avdić in de viertonner onderweg naar de hei. Ondertussen graait ze in haar rantsoenpakket voor een energie gevend tussendoortje. Ze vindt een biscuitje. “Zo droog dit!” Maar door het te dippen in een klein pakje meegeleverde chocoladepasta tóch goed te eten, ontdekt ze. “Defensie is één van mijn beleidsvelden in de Tweede Kamer”, motiveert ze haar interesse. “Ik wil graag het werkveld van dichtbij zien en van ervaringsdeskundigen horen wat ze doen en wat ze waarom nodig hebben.”

Erin en erop

Op het militair oefenterrein in het Drentse Havelte maken de ambtenaren kennis met het zware materieel van de brigade: de 155 mm Pantserhouwitser, het CV90-infanteriegevechtsvoertuig, het Boxer-pantserwielvoertuig en het Fennek-verkenningsvoertuig. Erin en erop, vrijwel alles mag. Na een ritje met de CV90 vraag Avdić zich hardop af: “Hoe slaap je daar dan in?” “Gewoon… zittend”, reageert de infanterist nuchter.

Het overal en nergens kunnen en moeten slapen, blijft een fascinerend thema. De verkenners leggen uit dat ze ’s nachts werken, zo heimelijk en ongezien mogelijk. Overdag slapen ze om beurten steeds een uurtje gevolgd door twee uur waarnemen. Hoe en waarmee ze werken laten de beroepsmilitairen uitgebreid zien. Kijken met de handjes mag in dit geval. Ook ’s nachts kleurt de wereld van een verkenner groen, ontdekken de ambtenaren wanneer ze door de nachtzichtkijker turen.

Niet lekker

Tegen de avond is het tijd om het WOL-pakket (warm-, ontbijt-, lunchpakket) weer tevoorschijn te toveren. Een warme avondmaaltijd uit een zakje blijkt voor sommigen toch even wennen. “Ik vond het niet lekker”, geeft Tweede Kamer-voorlichter Mark van Oosten (27) toe. “Die geur alleen al bij het openen van het zakje…” Kipsaté heeft hem weleens beter gesmaakt. “Maar ik ben dan ook een luxe paardje”, geeft hij toe. Hij had catering met echte koks en een simpel maar goed lopend buffet verwacht voor de hardwerkende militairen. Hoewel hij fervent kijker is van oorlogsfilms, had hij nooit stilgestaan bij het bestaan van veldrantsoenen. “Hier hoor je ze nooit over klagen. Militairen hebben het altijd alleen maar over de missie, doelstellingen en het mooie van het werk. Heel knap, want deze maaltijd verpestte mijn humeur eerlijk gezegd behoorlijk.”

Velen slapen die nacht onrustig. “Van alle indrukken en adrenaline kon ik al niet goed slapen”, vertelt Avdić. “Daarbij had ik het koud en moest ik twee keer de tent uit om te plassen. Daarvoor moest ik elke keer mijn hele tenue inclusief schoenen aantrekken, zó onhandig.” Om zes uur wordt het ochtendappèl gevolgd door een rondje sport. Een milde versie van wat de militairen normaal doen; gekscherend noemt een van de instructeurs het ‘Omroep Max’. Daarmee zijn de meesten het niet eens. Meerdere keren een minuut planken, zo’n vijftien push ups, een rits buikspieroefeningen en een rondje om het tentenkamp. Het blijkt toch wel veel voor een bureautijger.

Verwoestend effect

“Woooow, ik voelde me net Rambo!”, roept Avdić na de schietles. De groep rekruten kreeg eerst les op de Colt, daarna op de Minimi (kleine versie van de mitrailleur). Een spectaculaire ervaring, maar ook een leerzame. De ambtenaren kregen daarbij uitgebreid uitleg over de wapens. Wat je ermee kunt, bij wat voor soort inzet ze worden gebruikt en hoe. In de gesprekken met (onder)officieren wordt veelvuldig gerefereerd aan ethiek. Militairen zijn zich bewust van het verwoestend effect van wapens. Burgerdoden proberen zij zoveel mogelijk te voorkomen.

Militaire EHBO

Erna volgt een lesje militaire EHBO ofwel Zelfhulp & Kameradenhulp (ZHKH) zoals het in legertermen heet. “Dit vond ik echt het gaafste van het hele programma”, roept Van Oosten enthousiast. “Niet alleen de oefening in het veld, maar juist ook de instructie vooraf. Nu weet ik hoe ik moet handelen als ik ooit in een situatie kom waarbij iemand flink veel bloed verliest door een wond. In films zie je dan altijd dat een collega militair een shirt aan flarden scheurt en die om het been bindt, nu snap ik waarom en ik kan het nu zelf ook!”

De 24 uur worden afgesloten met een veldpatrouille waarbij de politici levensreddend moeten optreden. Avdić rent naar het derde slachtoffer toe. Zijn arm bloed hevig, er ligt al een plasje naast hem. “Ik wist dat het niet echt was en toch raakte ik in paniek.” Ze drukt haar vinger op de schotwond, trekt het tourniquet uit haar broekzak en probeert het aan te leggen. Niet strak genoeg zo blijkt als ze haar vinger van de wond afhaalt. Het bloed spuit tegen haar gezicht. Opnieuw! “Pffff, m’n handen begonnen te trillen, op een gegeven moment leek het net echt. Uiteindelijk is het gelukt.”

Strategisch vooruitdenken

“Ik heb een veel betere indruk van Defensie gekregen”, concludeert Van Oosten. “Hiervoor kende ik alleen de papieren werkelijkheid, die uit de film en van commercials. Het valt me enorm op hoe ook die jonge mensen bij Defensie helemaal getraind zijn in het strategisch vooruitdenken. Bij elke beslissing denken ze al tien stappen vooruit wat het effect is op allerlei andere gebieden. Zó knap.” Avdić vond ook de gesprekken met de militairen erg interessant. Ze hoorde over de verouderde legeringsgebouwen, de karige faciliteiten daar en het jarenlange gebrek aan geld om er iets aan te doen. “Dat ga ik binnen de politiek eens bespreken. Het gaat om mensen die hun leven voor jou en mij op het spel zetten; die moet je het leven niet zuur maken met gebrekkige legeringslocaties.”