Tekst Evert Brouwer
Foto sergeant Aaron Zwaal en Alieke Eising Fotografie
Defensiecomplex Coevorden uniek decor voor KMKJWF
Een bijzonder muziektheater en een unieke samenwerking. Die titel mag de voorstelling ‘Bommen Berend’, vorige week in Coevorden en Groningen, zonder meer dragen. Provincies, gemeenten én de Koninklijke Landmacht werkten 350 jaar na het rampjaar 1672 samen om Bernard van Galen, de strijdlustige bisschop van Münster, muzikaal tot leven te wekken. “Het publiek is spreekwoordelijk omver geblazen”, zegt majoor Tijmen Botma, chef-dirigent van de Koninklijke Militaire Kapel ‘Johan Willem Friso’ (KMKJWF).
‘Een razend knappe voorstelling met een geweldige KMKJWF’
‘Bommen Berend’ kreeg in de regionale krant de maximaal haalbare vijf sterren en een jubelend verslag, met als kwalificaties “een razend knappe voorstelling” en “de geweldig spelende KMKJWF”. Ook de locatie bleek een gouden greep: het magazijnencomplex van Defensie in Coevorden. In die stad immers stak Bernard van Galen, vanwege zijn overvloedig gebruik van kanonnen Bommen Berend genoemd, de Duits-Nederlandse grens over om delen van de Republiek der Verenigde Nederlanden in handen te krijgen. Hij meende daar op historische gronden recht op te hebben, maar de tegenstand onder leiding van generaal Carel von Rabenhaupt was onverwacht sterk. “Het rampjaar 1672 toont aan hoe kwetsbaar onze vrijheid toen, maar ook nu nog is. Het concert laat zien dat we maar weinig leren van de geschiedenis, maar dat gelukkig wel de vele naties, in enkele gevallen ook vijanden uit het verleden, nu samen optrekken voor vrede”, aldus producent ritmeester Rob Sloekers.
Hoofdkwartier
De eerste plannen voor een bijzondere voorstelling rond het ontzet van Coevorden en Groningen dateren van eind 2019. De projectorganisatie dacht bij het idee voor deze muzikale vertelling meteen aan de KMKJWF. Het orkest heeft een stevige culturele positie in het noorden van Nederland. “Deze productie past bij de KMKJWF, het is een nationaal thema”, aldus de Coördinator Militaire Muziek, luitenant-kolonel Thijs Jansen. “1672 is een belangrijk jaar in onze geschiedenis; als het fout was gelopen hadden ze in Groningen en Drenthe nu waarschijnlijk Duits gesproken. De Plaatsvervangend Commandant Landstrijdkrachten generaal-majoor Rob Jeulink was ook direct enthousiast voor dit project. Er is natuurlijk nog een aanknopingspunt wat de landmacht betreft: er is een aantal landmachtlocaties in de regio en bovendien is het hoofdkwartier van het Duits-Nederlandse legerkorps gevestigd in Münster.”
‘Er zijn diverse verwijzingen naar deze tijd. Heel knap’
Teksten top
Op 12 november vorig jaar hebben burgemeesters Koen Schuiling (Groningen) en Renze Bergsma (Coevorden) en generaal Jeulink hun handtekening gezet onder de intentieverklaring om het project handen en voeten te geven. Ritmeester Sloekers: “Het was een hele klus om alle partijen bij elkaar te brengen en dan nog een verhaal, partituur en een script. Daarvoor is het creatief team van onderaf begonnen, in 2020. En je kunt pas weer verder als er een laag is gelegd. De teksten zijn echt top, met diverse verwijzingen naar deze tijd. Heel knap.”
De Koninklijke Militaire Kapel ‘Johan Willem Friso’ zorgde met de opvallende uitvoering van deze speciale compositie voor een bijzondere muzikale belevenis. “Er is er in mijn ogen maar één die dít kan: componist Jan de Haan”, vindt majoor Tijmen Botma. “Dankzij hem is Bommen Berend anderhalf uur overweldigend.”
Samenwerking
Het indrukwekkende scenario in drie talen (Duits, Nederlands en Nedersaksisch) was van toneelschrijver Bauke Oldenhof. “Geweldig om te spelen”, vond acteur Jelmer de Groot, de ‘verbindelaar’ in het stuk. “Ik heb nog nooit met live muzikanten opgetreden, nu direct een stuk of zestig. Het is een geweldige ervaring”.
‘Ik ben van lichting 77-1, dus ben wel wat gewend’
Bijzonder was ook de samenwerking tussen toneelregisseur Bruun Kuijt en dirigent Tijmen Botma. “Het luistert in alle opzichten nauw om muziek en acteren samen te brengen, maar het liep als een trein”, laat Kuijt weten. Moest hij wennen aan de militairen? Lachend: “Welnee, ik heb de dienstplicht vervuld, lichting 77-1, dus ik ben wel wat gewend.” Zij moesten de muzikanten, acteur De Groot en de solisten Nico Wouterse (Bommen Berend), Wil van der Meer en sopraan Céline Janssen in het gelid houden. “Allen toppers”, weet Rob Sloekers. “Operazanger Wouterse is een heel grote in Duitsland.”
‘Defensie heeft de locatie en de KMKJWF beschikbaar gesteld’
Kosten
Kosten noch moeite zijn dus gespaard voor Bommen Berend. “Ja, het is een grote en dus dure productie,” weet Sloekers, “maar Defensie heeft ‘alleen’ de KMKJWF en de locatie ter beschikking gesteld. Daarmee lag er een stevige uitdaging voor de projectorganisatie onder leiding van Roelie Lubbers-Hilbrands uit Coevorden. Het resultaat mag er zijn. Waar een intensieve samenwerking al niet toe kan leiden."
Wie de concerten gemist heeft, hoeft niet te wanhopen. "Er komt rond de jaarwisseling een registratie op RTV Drenthe", weet Sloekers. "De muziek gaat ook in een verkorte en wat eenvoudigere versie het hele land door: orkesten kunnen de bladmuziek aanvragen."
Voor meer info raadpleeg de site van de Koninklijke Militaire Kapel ‘Johan Willem Friso’ of kijk op www.klankwijzer.nl.
