Terugkijker

Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard, gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was en situaties met globale impact. 

Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of het ons niet meer exact herinneren. In deze aflevering draait het om 19 augustus 1960: de veroordeling van U-2-piloot Gary Powers.

Als piloot Francis Gary Powers in mei 1960 vanaf een Amerikaanse luchtmachtbasis in West-Pakistan opstijgt, heeft hij er nog geen idee van dat hij wereldberoemd zal worden. Powers vliegt in een U-2 spionagevliegtuig en moet in opdracht van de CIA militaire objecten van de Sovjet-Unie fotograferen. De Lockheed U-2, bekend onder de bijnaam Dragon Lady, is ontworpen voor langdurige operaties op 21 kilometer hoogte en uitgerust met zeer krachtige camera’s. Die kunnen in alle weersomstandigheden dag en nacht hun werk doen.

Foute informatie

Wat de CIA alleen niet voor mogelijk had gehouden was dat de U-2 wordt neergehaald met een S-75 Dvina luchtdoelraket. Powers weet zich met zijn parachute te redden, maar wordt door de Russen gevangengenomen.

Als de CIA hoort wat er gebeurd is, wordt de NASA gedwongen een foutieve persconferentie te geven.

Onbeslist

Hierin wordt verklaard dat een U-2 die voor NASA weerkundige informatie zou verzamelen, in de problemen was gekomen doordat de zuurstoftoevoer van de piloot haperde. Op de persconferentie wordt zelfs een U-2 getoond, die speciaal voor dit doel in de kleuren van de NASA was gespoten. De Amerikanen gingen er namelijk niet vanuit dat Powers de crash vanaf die hoogte kon overleven.

Hoge hoed

Op een topontmoeting van de ‘grote vier’ in Parijs eist partijleider Chroesjtsjov verontschuldigingen van Eisenhower voor de vluchten van de spionagevliegtuigen over de Sovjet-Unie. Als de Amerikaanse president ontkent dat zulke vluchten plaatsvinden, tovert Chroesjtsjov een foto van de gevangengenomen Powers uit de hoge hoed. Hierdoor dalen de toch al niet zo warme Russisch-Amerikaanse betrekkingen tot ver onder het vriespunt.

Speelfilm

Powers wordt veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf en zeven jaar werkkamp, maar na 21 maanden gevangenschap wordt hij op de Glienicker Brücke tussen Berlijn en Potsdam uitgewisseld voor de Russische spion Vilyam Genrikhovich Fisher. Beter bekend Rudolf Abel.

In de speelfilm Bridge of Spies (2015) van Steven Spielberg is het verhaal van de spionagemissie van Gary Powers en zijn uitwisseling met Rudolf Abel te zien. Tom Hanks speelt hierin de rol van Abel's advocaat James Donovan.

Gifnaald

Na z’n vrijlating moet Gary Powers in Amerika verantwoording afleggen: waarom had hij geen zelfmoord gepleegd? En waarom had hij zijn toestel, volgestouwd met geheime spionageapparatuur, niet vernietigd? De CIA, die ook nog eens vreesde dat hij was gehersenspoeld, stuurde hem met ontslag.

In zijn boek schrijft Powers: “Men beschouwde mij als een soort verrader omdat ik in leven was gebleven. Ik had zelfmoord kunnen plegen met de speciale gifnaald die ze me hadden meegegeven, maar ik hield zoveel van het leven.” Ook werd hem later vaak gevraagd hoe hoog hij nou eigenlijk vloog. Waarop hij altijd antwoordde: “Niet hoog genoeg.”

Testpiloot

Tot 1970 werkt Powers als testpiloot voor Lockheed. Op 1 augustus 1977 komt hij op 47-jarige leeftijd om het leven als de helikopter neerstort waarmee hij voor een plaatselijk televisiestation in Los Angeles de verkeerssituatie monitort. Powers werd postuum gedecoreerd met de Intelligence en Silver Star, Distinguished Flying Cross, National Defense Service Medal, Prisoner of War Medal, Director's Award. Zijn laatste rustplaats is het Arlington National Cemetery.