Terugkijker

Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en waarbij Defensie betrokken was of een situatie met globale impact.

Om het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of ons deze niet meer exact herinneren. Deze week voert onze tijdreis ons terug naar 8 juli 1945, een tragische dag voor de Nederlandse onderzeeboot Hr.Ms O 19.

Op die dag is de Tweede Wereldoorlog in Europa al afgelopen, maar in het Verre Oosten gaat de strijd nog onverminderd fel door. Ook voor de bemanningsleden van de O 19. Ze varen die dag in de Zuid-Chinese Zee, onderweg naar de Amerikaanse basis Subic Bay op de Filippijnen om reservedelen, medicinale alcohol en veertig dummymijnen te brengen.

Muurvast

Navigatieofficier Herman Starink is 's morgens nét afgelost. Hij staat in de longroom om bij te komen van zijn dienst en het scheepsjournaal bij te werken. “Om vier uur ‘s nachts was er ineens een enorme klap, we wisten niet wat er gebeurde.” Ook machinist Willem Deckers merkt de enorme impact. “We voeren op dat moment ongeveer dertig kilometer per uur en lagen plotseling stil.” Al snel blijkt dat de onderzeeboot op het Ladd-rif is gelopen, halverwege Vietnam en de Filippijnen. “We zaten muurvast, het voorschip stak helemaal uit het water”, beschrijft Starink.  

Voor de bemanning van de O 19 een bedreigende situatie, want de onderzeeboot ligt midden in vijandelijk gebied als een 'sitting duck' in het water. Gelukkig zijn de bemanningsleden niet angstig uitgevallen. Tijdens de oorlog hebben ze (helaas) al veel meer meegemaakt. Bovendien is hun onderzeeboot net voor de oorlog in dienst gekomen en een van de meest moderne boten van de marine.  

Succes

De O 19 heeft al veel succesvolle vaartochten achter de rug en weet daarbij verschillende Japanse schepen tot zinken te brengen. Toch wordt de onderzeeboot ook regelmatig zelf onder vuur genomen. Tegen het einde van de oorlog kruipt de bemanning van de O 19 zelfs door het oog van de naald als de Japanners aanvallen met dieptebommen. De onderzeeboot raakt zwaar beschadigd en moet terug naar Australië. Op 25 juni 1945 is ‘ie gerepareerd en gaat opnieuw op patrouille. Een tocht die op 8 juli weinig glorieus eindigt op het Ladd-rif.

Bronzen Kruis

Commandant luitenant-ter-zee 1e klasse Jacob Drijfhout van Hooff raakt er niet van in paniek. Hij heeft zijn sporen inmiddels verdiend en sinds het begin van de oorlog drie keer een Bronzen Kruis gekregen voor dapperheid.

De commandant besluit, na enkele mislukte pogingen om los te komen, hulp te vragen. De Amerikanen reageren direct en sturen een patrouillevliegtuig om de Nederlanders te beschermen. De Amerikaanse onderzeeboot USS Cod arriveert de volgende ochtend. Bijzonder detail: de commandant van de Cod laat de reddingsoperatie filmen. Bijzonder voor die tijd: in kleur!

Torpedo's afvuren

Er wordt een plan bedacht om de O 19 los te trekken. Een stalen kabel wordt om de toren van de O 19 bevestigd en vastgemaakt aan de USS Cod. Beide onderzeeboten laten hun schroeven op volle kracht achteruit draaien, tegelijkertijd worden de ballasttanks van de O 19 geopend én schiet de onderzeeboot vier torpedo's af voor extra stuwkracht. Door dit allemaal op hetzelfde moment te doen, hopen ze dat de onderzeeboot loskomt. Toch mislukt de poging, als de stalen kabel tussen de onderzeeboten breekt. Ook een tweede keer gaat het mis.

Talisman

De enige oplossing die overblijft is de onderzeeboot te vernietigen, zodat de Japanners in ieder geval geen geheime apparatuur te pakken krijgen. De bemanningsleden gaan aan de slag met hun destructieve werk. Ze plaatsen de springladingen en vernielen alle belangrijke apparatuur. Op 10 juli gaat de bemanning van boord en vaart met rubberbootjes naar de Amerikaanse onderzeeboot. Traditiegetrouw verlaat de commandant 'zijn' onderzeeboot als laatste en neemt de Nederlandse vlag mee. Willem Deckers zijn talisman, de Chinese pop die hij al vijf jaar lang koestert.

Vanaf de USS Cod zien de Nederlanders met lede ogen hoe hun onderzeeboot wordt vernield door de springladingen, kanonschoten en torpedo's. Ze laten weinig heel van de nog zo nieuwe O 19. Na het trieste slotakkoord brengt de USS Cod de Nederlandse bemanning naar de Filippijnen. De bemanning 'regelt’ vervolgens met de Amerikanen dat ze mee kunnen varen naar Australië. Daar wordt een feest van drie dagen georganiseerd om de ‘Yanks’ te bedanken.