Taak F-35 in Bulgarije zit erop

‘Ontzettend goed gevoel’ bij eerste missie

De eerste buitenlandse inzet van de Nederlandse F-35’s zit erop. Twee maanden lang bewaakten de jachtvliegtuigen in Bulgarije het luchtruim. Deze week vlogen ze hun laatste missie. Hoe verliepen de afgelopen maanden en konden de militairen met een gerust hart op huis aan? 

Vijf vragen aan detachementscommandant luitenant-kolonel Guido 'Plebs' Schols.

Hoe kijkt u terug op deze eerste uitzending van de F-35? 

“Met een ontzettend goed gevoel. We hebben in ons opwerkprogramma afgelopen jaren meermaals geoefend alsof we met mens en materieel op ‘uitzending’ gingen; tijdens Frisian Lightning II naar Volkel en Frisian Lightning III naar de Verenigde Staten. De draaiboeken lagen als het ware klaar. Daar plukten we nu in Bulgarije de vruchten van. Het was voor iedereen duidelijk hoe de lijnen liepen en wat er bij een dergelijke ontplooiing komt kijken. Dat werkte heel fijn. Dit was overigens niet alleen een uitzending voor 322 Squadron, maar voor heel Defensie. Van JIVC tot het Korps Mariniers, genisten van de Landmacht en de Koninklijke Marechaussee. Zonder alle support hadden we dit nooit kunnen doen.” 

Heeft het toestel zich wat u betreft waargemaakt?

“Zeker weten. De F-35 voldoet aan alle eisen. Sterker nog, het toestel is op veel vlakken nog beter dan in de folder staat. Natuurlijk zijn er altijd dingen waar je aandacht voor moet blijven houden. We kwamen er nu bijvoorbeeld achter dat het soms lastig is om de informatie die je verzamelt op een veilige en snelle manier op de juiste plek te krijgen. Het gaat om geclassificeerd materiaal dat niet zomaar via iedere ICT-lijn verstuurd kan worden. Maar wat doe je als niet iedereen over de juiste lijn beschikt? Dat zijn typisch dingen waar je pas op uitzending achter komt. Dit zijn details, dingen waar we nóg beter in kunnen worden. Al met al ben ik supertevreden met hoe het allemaal is gegaan.”

Moesten de F-35’s vaak in actie komen?

“Een paar keer per week. Maar dan heb je het puur over Russische aanwezigheid in de regio, geen dreiging. De Russen bewogen zich weleens boven internationale wateren, gewoon om de grens op te zoeken. Je wilt dan als NAVO zijnde wel even je spierballen laten zien en duidelijk maken waar die grens voor ons ligt. Boven NAVO-gebied hebben ze zich in onze regio in de periode dat wij in Bulgarije waren niet begeven. Acute dreiging was er dus niet.”

Hoe verliep de samenwerking met de Bulgaren en de andere NAVO-partners?

“Het wordt misschien een beetje eentonig, maar ook dat ging heel goed. We hebben gezamenlijk kunnen trainen. Niet alleen met de Bulgaarse MiG-29’s, ook met hun luchtverdedigingssystemen. Daarnaast zochten we de F-35’s van onze Amerikaanse collega’s zo nu en dan op om concepten van dit zogeheten ‘vijfde-generatie toestel’ te beproeven en beoefenen. Ook dat was voor de Bulgaren natuurlijk weer leerzaam. Voordat wij aankwamen, hadden ze op de vliegbasis daar nog nooit voor een langere periode een F-35 gezien. Ze zeiden weleens ‘het lijkt alsof jullie in een UFO vliegen’. Maar goed, je hebt het ook over een iets andere Defensie, een ander budget. Bulgarije is in transitie van de MiG-29 naar de F-16 die ze van de Amerikanen kopen. Dus zij gaan ook naar een nieuwere generatie gevechtsvliegtuigen toe.”

Bulgarije had graag gezien dat jullie nog iets langer waren gebleven. Snapt u dat?

“Natuurlijk snap ik dat. Voor de Bulgaren is die Russische dreiging heel dichtbij. Onze aanwezigheid gaf ze het gevoel dat ze er niet alleen voor staan. Maar het is niet zo dat we met een vervelend gevoel zijn weg gegaan. We hebben uitgelegd dat ons werk in Nederland ook gewoon doorgaat; voor eind 2024 moeten we met de F-35 in staat zijn alle taken van de F-16 over te nemen, daar ligt onze focus de komende tijd. De NAVO levert nog steeds met meerdere eenheden ondersteuning in die regio. Ook Nederland draagt daaraan bij met onder andere luchtverdediging en landmachteenheden. We laten Bulgarije niet ineens in de steek. Ik durf niet te zeggen hoe het in de toekomst gaat, maar iets zegt me dat onze F-35’s nog weleens in de regio zullen komen.”