F-35 voor eerste missie in Bulgarije

'Er komt niks onze kant op wat wij niet willen'

Tegen een achtergrond van besneeuwde bergtoppen streken deze week vier Nederlandse F-35's neer in Bulgarije. Vanaf luchtmachtbasis Graf Ignatievo bewaken de gevechtsvliegtuigen tot juni een deel van het NAVO-luchtruim. Voor Nederland is dit de eerste inzet met de F-35 vanuit het buitenland. Tussendoor wordt ook volop geoefend met de Bulgaren. Hoe gaat dat in de praktijk? 

Vijf vragen aan de detachementscommandant en vlieger luitenant-kolonel Guido 'Plebs' Schols.

We bewaken het luchtruim boven Bulgarije. Als iets in het luchtruim wordt waargenomen wat niet kan worden geïdentificeerd, stijgen twee F-35's op om te zien wat voor vliegtuig het is. Op welke hoogte het vliegt en met welke snelheid. Het gaat in veel gevallen om vliegtuigen aan de rand van ons NAVO-luchtruim. Wij zorgen voor zichtbare aanwezigheid aan onze kant van het luchtruim. Bedoeld als afschrikking. Er komt niks onze kant op wat wij niet willen.

Bulgarije grenst aan de Zwarte Zee, waar veel Russische activiteit is. De Spanjaarden bewaakten eerder het luchtruim vanuit Bulgarije en zij hebben hier regelmatig geobserveerd. Komt een ongewenst vliegtuig toch ons luchtruim binnen, dan begeleiden we het eruit, of in uiterste gevallen kunnen we het geforceerd laten landen of geweld gebruiken. Voor deze zogenoemde Quick Reaction Alert-taak staan we afwisselend met de Bulgaren of een ander buurland op verhoogde status van paraatheid. Dan moeten onze F-35's binnen enkele minuten in de lucht zijn. Als we op een lagere status staan, hebben wij ruimte om te oefenen.

“Precies de QRA-taak die we hier ook in het echt doen. Vanaf het signaal van een zogenoemde scramble (oproep, red.) tot het daadwerkelijk identificeren van een vliegtuig. En alles daartussen: het alarmsysteem, de vliegers die naar de kist rennen, radioverbindingen, opstijgen en het onderscheppen van een vliegtuig. We oefenen ook samen met de Bulgaren, doorlopen de procedures en scherpen deze aan als het nodig is. Als er vliegtuigen in het luchtruim zijn die zich willen laten onderscheppen voor onze training dan gebruiken we die, of de Bulgaren zijn oefenvijand. Zij vliegen met MiG-29's, dezelfde vliegtuigen als Rusland heeft. Dat is handig voor ons, zo zien we hoe onze radarsystemen hierop reageren.”

“Nee, onze taak is nu niet opeens veranderd. Er is een verschil waarop met een civiele of een militaire bril naar de wereld wordt gekeken. Wij waren al veel eerder aan het voorbereiden op het scenario dat Rusland Oekraïne kon binnenvallen. Er zaten gaten in het enhanced air policing-schema (zie kader), niet alle plekken waren gevuld. We hebben met alle NAVO-landen gekeken wie deze kon opvullen. Wij zijn in het gat van Bulgarije gesprongen.

Na de invasie van Rusland kwam er wel een taak voor ons bij in Nederland. Vanaf Leeuwarden vliegen we immers met F-35's patrouilles boven Polen, afgewisseld met F-16's vanaf Volkel. Tegelijkertijd waren we aan het opwerken voor deze missie. We zijn sinds 28 december operationeel verklaard met de F-35. Sindsdien zitten we dus in een enorme rollercoaster. Het is hollen en rennen.”

“We vliegen met de nieuwste wapensystemen op een verouderde basis waar nooit eerder een F-35 voor langere tijd heeft gevlogen. Delen van de baan moesten we eerst repareren. We hebben twee eigen sweep-wagens bij ons die de baan continu schoonhouden. De Bulgaren hebben ook zo'n wagen, maar die voldoet niet aan onze eisen. Bij de oude F-16's werd er wellicht makkelijker over gedacht.

Verder hebben we een uitdaging om alle geheimen van dit nieuwe gevechtsvliegtuig te bewaren.  Onze F-35's zijn candy voor Jan en alleman. We trekken veel aandacht, ook hier op de basis. Maar de F-35 mag niet zomaar gefilmd of gefotografeerd worden. Er moet afstand van worden gehouden en er mogen geen elektronische devices in de buurt komen. Ik heb bewust een grote groep mariniers mee voor de Force Protection. Zij bewaken onder meer de vliegtuigen en zien toe op naleving van de regels. We willen niet dat geheimen op straat komen te liggen.”

“Er is geen actieve dreiging dat ons personeel of materieel iets wordt aangedaan, maar we hebben wel te maken met grote cyberdreigingen. Iedereen heeft een telefoon gekregen die na deze uitzending vernietigd wordt. Privételefoons liggen thuis. We zijn heel bewust bezig hoe we met informatie omgaan, in Nederland zijn hier voorlichtingen over gegeven. We zijn er nu extra scherp op.”