Tekst kapitein Jessica Bode
Foto John van Helvert, KNVB
Tandarts Franca Overtoom eerste vrouwelijke arbiter in hoogste voetbalcompetitie
‘Gevechtspak, tandartspak, sportpak…Wel lekker overzichtelijk in de kast’
Het ene moment trekt ze met een fluitje in haar mond en vlag in de hand sprintjes langs de zijlijn. Het andere moment vult ze gaatjes en draait haar boor overuren in de monden van veel militairen. Luitenant ter zee der 1e klasse Franca Overtoom (29) is tandarts op de marinekazerne in Den Helder, maar ’s avonds en in het weekend ontpopt ze zich als fysiek en mentaal sterke assistent-scheidsrechter bij het professionele voetbal. Én niet te vergeten: aanstaande zondag is ze de eerste vrouwelijke arbiter ooit in de Eredivisie.
Het enthousiasme van deze goedlachse brunette, met net zulke donkere ogen, werkt aanstekelijk. Het kan niet anders dan dat deze spontaniteit ontwapenend werkt op het veld. “Maar ik kan ook boos worden hoor”, reageert Franca op ferme toon, terwijl ze haar voorhoofd fronst. “Al laat je het nooit uit de hand lopen”, benadrukt de assistent-scheids, terwijl haar gezichtsspieren weer ontspannen. “Emoties onder controle houden hoort bij het werk. Maar ja, ik heb ook weleens een joelende menigte achter me, die het niet eens is met een beslissing.”
Dental fit
Militairen laten eens per jaar hun gebit keuren. Gezonde tanden krijgen het vinkje ‘dental fit’. Essentieel voor oefeningen of uitzendingen.
Go Ahead Eagles - FC Groningen
In haar lichtblauwe ‘tandartstenue’ heeft ze, een dag voor dé wedstrijd, met name ‘dental fit’ keuringen in haar agenda staan. Niets vermoedt dat de geboren ‘Obdamse’ morgen rond diezelfde tijd haar sportoutfit aan heeft voor het duel tussen Go Ahead Eagles en FC Groningen. “Gevechtspak, tandartspak, sportpak…Wel lekker overzichtelijk in de kast”, grapt ze, terwijl ze een beetje zenuwachtig ronddraait op haar krukje. “Het is toch een beetje nieuw, al deze aandacht.”
Grensrechter of scheidsrechter?
Franca is assistent-scheidsrechter, in de volksmond beter bekend als de grensrecher. Dat is dus iets anders dan de scheidsrechter, al zijn er voorbeelden van personen die het allebei doen. Franca heeft bewust voor haar rol gekozen: “Ik wilde wel scheids worden, maar mijn carrièrekansen waren dan simpelweg minder groot. De keuze heeft gelukkig goed uitgepakt. Ik weet niet of ik dit niveau als scheidsrechter had gehaald. En al zou ik dat nu willen, dan moet ik van voor af aan bij amateurvoetbal beginnen.”
Andere koek
Hoewel ze al sinds 2017 bijna wekelijks als assistent-scheidsrechter bij voetbalwedstrijden in de Keuken Kampioen Divisie optreedt, is de Eredivisie toch echt andere koek. “Het brengt veel teweeg. Ik voelde het wel aankomen, maar toen mijn coach me maandag het goede nieuws vertelde, was het onwerkelijk. Ik was sprakeloos. Dit is waarvoor je het doet.”
Op haar 21e moest ze kiezen: voetbal of fluiten
Want de marinetandarts, die nu anderhalf jaar bij Defensie werkt, ‘grensrechtert’ al even. Net als dat ze al sinds haar zesde voetbalt. Op haar 21e moest ze kiezen: voetbal of fluiten.
Ze ging het talentprogramma van de KNVB in en daarna was vlieguren maken de boodschap. “Je begint logischerwijs bij de amateurs en gaat steeds een stapje verder. In 2017 werd ik international arbiter bij het vrouwenvoetbal en een jaar later begon ik met betaald voetbal in Nederland. “Daar komt nu de Eredivisie bij, met één wedstrijd in bijvoorbeeld zes weken”, legt ze uit. “Ik hoop natuurlijk dat het er op den duur steeds meer worden. Je moet jezelf bewijzen, maar dat is lastig in een land met héél véél goede arbiters.”
‘Voor fysiek of mentale uitdagingen draai ik mijn hand niet om’
Masculien
Niet alleen het voetbal, maar ook defensie is een behoorlijk masculiene organisatie. Bewust voor gekozen? “Nou, eigenlijk niet. Het is niet dat ik me niet thuis voel met vrouwen om me heen. Het is zo gelopen.” Wat Defensie en het voetbal wel met elkaar gemeen hebben? “Ongetwijfeld de directe wijze van communiceren, omgang met mensen en omgaan met weerstand. En de sportiviteit en uitdaging natuurlijk.”
Want niet alleen arbiter Franca is sportief, ook militair Franca kan er wat van. Voor fysiek of mentale uitdagingen draait ze haar hand niet om. Afgelopen maand zat ze nog bijna vier weken op Zr.Ms. Karel Doorman voor een oefening in Schotland. De jaarlijkse Defensie Conditieproef vindt ze een lachtertje.
Drie kilometer
Hoewel ze er bescheiden over doet, haalt ze haar eis van 1.900 meter met twee vingers in de neus. “De laatste keer liep ik ruim drie kilometer”, geeft ze na lang zeuren toe. “Maar ik train ook vijf dagen per week op onder meer conditie, sprint, kracht, mobiliteit en flexibiliteit. De sprintjes langs de zijlijn zijn opgeteld toch flink wat kilometers.”
Afweging
Over het algemeen vindt er geen voetbal plaats als Franca als militair tandarts werkt en vice versa. Maar bij uitzendingen of oefeningen is dat een ander verhaal. Dan kan ze soms een paar weken niet fluiten. “Dat is de afweging.” Een kleine zucht verraad dat ze het lastig vindt. “Ik heb toen met Schotland drie speelrondes gemist, waarvan twee internationale wedstrijden. Voor deze fase in mijn voetbalcarrière is dat niet handig, maar dat is het risico. Ik vind het werk voor Defensie ook heel bijzonder.”
Debuut in leeg stadion: ‘Balen’
Entertainment
Haar debuut van morgen is niet alleen uniek omdat ze de eerste vrouw is. Ook het stadion is weer leeg, zonder toeschouwers. “Ja, dat is balen. Voetbal wordt gedaan voor het publiek, het is entertainment. Geen toeschouwers doet afbreuk aan de beleving, maar het is nu eenmaal de situatie.”
En wat is er nu leuker? Arbiter of militair tandarts? “Daar kan ik geen uitspraken over doen”, zegt ze met een knipoog. “Als assistent-scheidsrechter maak ik deel uit van een belangrijk spel en samen brengen we een wedstrijd tot een goed einde.” En nee, bij Defensie is het geen spelletje, maar ook hier wil Franca dat haar patiënten tevreden het stadion, eh praktijk, verlaten.
