De cirkel is rond

Kranslegging brengt heden en verleden bij elkaar

Kolonel Talitha Born praat zachtjes, het thema raakt haar. Born denkt terug aan hoe haar familie omging met de dood van in de oorlog omgekomen familieleden. "Het zat diep en er werd nauwelijks over gesproken". Ook niet over de broer van haar opa, sergeant vliegtuigschutter Dick Born die in februari 1945 omkwam. Vorige week bezocht ze voor het eerst zijn graf. "Bijzonder en mooi. Maar natuurlijk ook verdrietig, hij was pas 28."  

Kolonel Talitha Born komt in 1998 in dienst bij de luchtmacht. Haar jongere zus Djamilah volgt haar voorbeeld, maar dan bij de landmacht. "Ja, best bijzonder dat we als zusjes beiden kozen voor het uniform. Ik denk dat het voor een deel onbewust te maken heeft met wat er in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd. Meerdere familieleden waren militair en een aantal is toen overleden." Naast Dick is ook de jongere broer van haar andere opa, James, gesneuveld, die bij het KNIL diende. Hij werd 24 en ligt op het ereveld Menteng Pulo in Jakarta begraven. Een hard gelag waar de familie zwijgzaam mee omging, maar wat er wel was.  "Bij Dick natuurlijk ook omdat hij zo kort voor de bevrijding om het leven kwam, op 9 februari 1945. Hoe triest is dat?"

Bewust

Naar mate ze ouder wordt, is Born zich meer bewust van wat zo'n verlies betekent. Het raakt haar meer dan toen ze jong was. "Het gevoel van verbondenheid met hen, je willen inzetten voor iets dat groter is dan jezelf, beseffen wat zij hebben meegemaakt. Vandaar dat ik het ook zo fijn vond dat ik vorige week woensdag eerst een krans mocht leggen bij een monument om alle Nederlandse gesneuvelden in België te eren en later het graf van Dick kon bezoeken. Ik had het gevoel dat ik iets voor Dick moest afmaken in België."

Ambassadeur

De uitnodiging om bij het Belgische monument een krans te leggen kwam onverwacht. "Ik werd benaderd door onze militaire attaché in België, die mij vertelde dat er een kranslegging was waarbij het ook ging om een familielid van mij. Ik vroeg of het misschien mogelijk was om er bij te zijn. Het volgende wat ik hoorde was dat de Nederlandse ambassadeur het een mooi idee zou vinden wanneer ik de krans samen met hem zou leggen. Natuurlijk wilde ik dat." 

Zonnestralen

Na de kranslegging rijdt Born naar de militaire begraafplaats in Leopoldsburg en bezoekt het graf van haar oudoom Dick Born. "Het was bewolkt en druilerig maar precies toen ik uit de auto stapte, brak het open en begon de zon te schijnen. Ik was helemaal alleen op het kerkhof en toen ik het gras opliep, kwam er ineens een eenzame F-16 laag over. Heel bijzonder." 

Bij het graf van Dick aangekomen, - enige Nederlander in een rij van Engelse militairen - kwamen er stille tranen van ontroering en verbondenheid, het beeld van de vrolijke lach van Dick op haar netvlies. Talitha blijft anderhalf uur op het kerkhof, zet een plantje in de aarde dat ze heeft meegenomen uit zijn geboortestreek. "Iets meenemen van thuis voor hem. Het was een van de meest indrukwekkende dagen van mijn leven, 's avonds thuis moest ik écht even bijkomen van alle indrukken."

Engelse luchtmacht

Dick Herman Jacob Born wordt op 23 augustus 1916 geboren in Utrecht. Over zijn jeugd en leven tot aan de oorlog is maar weinig bekend, de oudere familieleden zijn er immers niet meer. Wat Talitha wel weet, is dat hij na de Nederlandse capitulatie naar Engeland gaat en in dienst treedt van de Britse Royal Air Force. Hij wordt opgeleid tot boordschutter en komt terecht bij het 320 Dutch Squadron dat dan nog vliegt met Hudson-bommenwerpers. Die worden in 1943 vervangen door de veel modernere B-25 Mitchell.

Reddingsboot

De missies bij 320 Sqn brengen hem boven het door de Duitsers bezette gebied, ook boven Nederland. Op 20 augustus 1943 kruipt hij door het oog van de naald bij een aanval op Vlissingen. 320 Dutch Squadron krijgt de opdracht een aanval uit te voeren op de werf De Schelde waar vleugels worden gemaakt voor Duitse vliegboten.

Ze vertrekken rond twee uur 's middags vanaf hun thuisbasis. De aanval is een groot succes maar daarna barst de Duitse luchtafweer in alle hevigheid los. Ze raken de Mitchell van Born in de linkermotor. Op één motor vliegen ze terug naar Engeland. Maar de bemanning kan het vliegtuig niet in de lucht houden en maakt een noodlanding op de Noordzee. Die slaagt. Twee en een half uur lang dobberen Born en zijn maten in hun reddingsbootjes voor ze worden opgepikt door de Britten.

D-Day

Terug bij zijn squadron pakt Born zijn normale routine weer op, stijgt keer op keer op om de Duitsers aan te vallen. Hij is in juni 1944 van de partij bij D-Day en verhuist eind 1944 met zijn squadron mee naar Melsbroek in België. De missies brengen hem nu vaak boven Nederland en Duitsland, waar ze worden ingezet om de geallieerde troepen op de grond te ondersteunen.

Laatste vlucht

Op 9 februari 1945 worden zeventien Mitchells van het squadron gealarmeerd, ze zijn dringend nodig in het Duitse Geldern om Britten en Canadezen te helpen. Dick Born is aan boord van de B-25 FR165, ongetwijfeld nieuwsgierig naar wat de onverwachte missie inhoudt. Direct na take-off vliegen de Mitchells de wolken in en kunnen elkaar niet meer zien. Volgens de procedures gaan de vliegtuigen voor hun veiligheid verder uit elkaar vliegen.

Toch gaat het fout. Een kwartier na het vertrek raken twee toestellen, waaronder die van Dick Born, elkaar. De bommenwerper verliest een vleugel en stort tollend neer. Met veel moeite lukt het twee bemanningsleden het vliegtuig per parachute te verlaten. Born en zijn collega Harsevoort hebben niet zo veel geluk, zij komen om het leven; door het hevige tollen van het vliegtuig worden ze tegen de wand gedrukt en komen er niet meer uit. De stoffelijke resten van Dick Born worden geborgen en begraven, eerst in een Amerikaans graf. Later wordt hij naar de militaire begraafplaats in Leopoldsburg overgebracht. Daar bezoekt de kleindochter van zijn broer hem en eindelijk is de cirkel rond.