Tekst Bert van Elk
Foto NIMH
Tweede Wereldoorlog in cijfers
Op 15 augustus herdenken we het einde van de Tweede Wereldoorlog in Azië. Hoewel de oorlogsjaren in ‘De Oost’ in heftigheid niet onderdoen voor wat er in Europa gebeurde, trekt de strijd in Nederlands-Indië veel minder de aandacht dan die in Nederland. Veel van de militairen die destijds de wapenen opnamen zijn inmiddels overleden.
Als eerbetoon aan hen besteedde de Defensiekrant de afgelopen weken, 76 jaar na dato, aandacht aan de oorlog in de Indische Archipel op basis van al eerder gepubliceerde artikelen. We sluiten deze rubriek af met cijfers.
Met de ceremonie van de ondertekening van de Japanse overgave eindigt op 2 september 1945 de Tweede Wereldoorlog in Azië. Vier maanden daarvoor is de strijd in Europa beslecht. Een belangrijke overwinning, maar wel met een bittere nasmaak. Naar schatting sneuvelen 55 miljoen mensen tijdens het mondiale conflict.
De oorlog begint op 1 september 1939 met Hitlers inval in Polen. In rap tempo wordt het ene na het andere land in Europa in de oorlog getrokken. In het Verre Oosten vormt de Japanse aanval op Pearl Harbor, op 7 december 1941, de opmaat voor een tijd vol leed en ellende. Het aantal slachtoffers liegt er niet om.
Kleur bekennen
De Tweede Wereldoorlog heet niet voor niets een 'wereldoorlog'. Bijna zestig landen zijn direct of indirect betrokken. Iedere staat wordt bijna 'gedwongen' partij te kiezen voor de geallieerden of de asmogendheden, met nazi-Duitsland, Italië en Japan als belangrijkste spelers. Daarnaast zijn er neutrale landen én de staten, bezet door de 'as-landen'. En je hebt ook nog een pan-Amerikaanse Unie; een verzameling van Zuid- en Midden-Amerikaanse landen die eerst neutraal zijn, maar de geallieerden na de Japanse aanval op Pearl Harbor veelal economisch steunen.
Iedere staat werd bijna 'gedwongen' partij te kiezen
Alle partijen op een rijtje
Op het kaartje een verdeling in vijf groepen: de asmogendheden, de geallieerden (inclusief bezette landen zoals Nederland die aan de verdere strijd hebben meegedaan); de door de as bezette landen voor zover die niet in het rijtje van de geallieerden staan. En ten slotte de landen die neutraal zijn gebleven of deel uit maakten van de Pan-Amerikaanse Unie.
10 mei 1940
De oorlog begint voor ons land op 10 mei 1940 als Hitler Nederland, België, Luxemburg en Frankrijk aanvalt. Vijf dagen strijd worden gevolgd door de Duitse bezetting. Maar dat betekent niet het einde van het krijgsgeweld in ons land. Zo zijn er regelmatig bombardementen door de Duitsers en geallieerden, met heel wat slachtoffers.
Ook Engelse militairen worden in de aangevallen landen ingezet bij de verdediging tegen de nazi's. Op beperkte schaal ook in Nederland. Als we alle militairen die op 10 mei 1940 betrokken zijn bij de Duitse aanval, of de verdediging daartegen, bij elkaar optellen wordt duidelijk hoe zwak het Nederlandse leger was.
Nederlanders in uniform
Ons land betaalt een hoge prijs voor de vrijheid die het op 2 september 1945 definitief herwint. Veel militairen komen om het leven in de strijd of de nasleep daarvan. Ze dragen het Nederlandse uniform, maar nadat Nederland en Nederlands-Indië zijn bezet, ook dat van de geallieerden. Sommige landgenoten kiezen voor Duitsland. Zo telde de Duitse Waffen SS ongeveer 25.000 Nederlandse vrijwilligers.
Wereldvrede?
Op het moment van de capitulatie zitten er nog veel Nederlanders, Indo-Europese en Ambonese burgers en militairen in kampen. Ze zijn dus nog steeds niet vrij. De schade door de oorlog in Nederland en Nederlands-Indië is enorm. Het vergt vele jaren voordat alles weer op orde is.
De schade door de oorlog in Nederland en Nederlands-Indië is enorm
En écht vrede wordt het ook niet direct in 1945. De crisis in Nederlands-Indië, die begint met het uitroepen van de Indonesische onafhankelijkheid, veroorzaakt nog jarenlang ellende voor Nederlanders, Ambonezen en Indonesiërs. In Europa krijgt ons land na de eerste wederopbouw te maken met de tegenstelling tussen Oost en West, de Koude Oorlog. Zelfs vandaag de dag kun je nog niet spreken van 'wereldvrede'. Defensie blijft hard nodig in deze onzekere wereld!
Ellende
Het belangrijkste van allemaal is misschien wel dat iedereen die de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt de herinnering aan die tijd met zich meedraagt. Met alle ellende die daarbij hoort, want oorlog heeft vanzelfsprekend grote impact op mensen. Het kost jaren om alles een plekje te geven. Soms lukt dat gewoon niet en nemen de veteranen de ellende van toen mee het graf in.
Wat de oorlog ons dan wel heeft gebracht? Vrijheid, bevrijding van het Duitse en Japanse juk en de mogelijkheid om binnen ons democratisch bestel samen onze keuzes te kunnen maken. En dat is veel waard!
Hoop voor de toekomst
Het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog vindt plaats op 2 september 1945 aan boord van het Amerikaanse slagschip USS Missouri in de baai van Tokio. Namens de geallieerden ondertekent de Amerikaanse generaal Douglas MacArthur de verklaring. In zijn toespraak zegt hij: “It is my earnest hope, indeed the hope of all mankind, that from this solemn occasion a better world shall emerge out of the blood and carnage of the past, a world founded upon faith and understanding, a world dedicated to the dignity of man and the fulfillment of his most cherished wish for freedom, tolerance, and justice.”
Dit artikel verscheen eerder in Defensiekrant 35 van augustus 2020.
