Tekst kapitein Jessica Bode
Foto Mediacentrum Defensie

Defensie oefent wat af. Binnen de bebouwde kom, daarbuiten. In natuurgebieden, steden, boven akkers en weilanden. En dan komt het weleens voor dat er schade wordt veroorzaakt. Schadecommissaris luitenant-kolonel Bert van de Vegte (57) rijdt stad en land af om samen met z’n team claims bij gedupeerden te onderzoeken.

Het gaat om letsel- en verkeers-, maar met name om oefenschade aan bijvoorbeeld woningen, gewassen, dieren, natuur of kunstwerken. Denk aan pantservoertuigen die sporen trekken of dingen kapot rijden. Gevechtsvliegtuigen waarvan vee in paniek raakt. Of laagvliegende helikopters die boven akkers voor overlast zorgen. “Schade kunnen we niet uitsluiten, omdat de piloot simpelweg niet altijd ziet wat zich onder hem afspeelt. Wel kunnen we vervelende gevolgen proberen op te lossen.”

Tachtig procent van de schades wordt veroorzaakt door de luchtmacht, vijftien door de landmacht en de rest door overige partijen. “Deels zijn het kleine voorvallen die we op kantoor afhandelen, maar in de meeste gevallen moet ik bij mensen langs om schade op te nemen”, vertelt de enige niet-jurist op de juridische afdeling.

De meeste schades worden veroorzaakt door helikopters en gevechtsvliegtuigen, gevolgd door zware landmachtvoertuigen.

Kans op schade

Daarnaast geeft de schadecommissaris voorlichting aan militairen die een oefening voorbereiden. “Voorkomen is beter dan genezen. Hoe beter militairen geïnstrueerd zijn, hoe kleiner de kans op problemen.” En zo begint de dag om 10.00 uur op de Luitenant-generaal Bestkazerne in De Peel.

Hier wordt gewerkt aan de oefening Cerberus Knife, waar in september een slordige vierhonderd militairen en veel voertuigen aan meedoen. Het grootste deel vindt plaats op civiel terrein. “Daar zijn regels aan gebonden”, benadrukt de schadecommissaris. “Dus ik vertel de oefenleiding wat wel en niet mag en geef uitleg over preventie en het afhandelen van schades.”

Op de Luitenant-generaal Bestkazerne in De Peel geeft schadecommissaris Van de Vegte voorlichting over schadepreventie en het afhandelen van schades. Ook helpt hij de adjudant met het opstellen van regels.

Laagvliegende Apaches

Na het bezoek aan De Peel vertrekt de ‘schadeoverste’ naar een akkerbouwer in Ysselsteyn. De boer geeft aan dat Apaches begin juli zo laag over z’n bieten en lelies zijn gevlogen, dat de gewassen zijn beschadigd.

Bieten uit de grond gewaaid en lelies omver geblazen

“Dankzij kaarten, helikopterbeelden en vluchtgegevens zien we precies waar de kisten vlogen, hoe hard en hoe hoog. Het klopt dat ze hier laag zijn overgevlogen. 45 meter is de toegestane hoogte. In dit geval was er toestemming om nog lager te vliegen”, verklaart Van de Vegte, die sinds 1982 in dienst is en deze functie nu ruim drie jaar bekleedt.

Een inspectie over het lelie-, en bietenveld. Schadecommissaris Van de Vegte wil met eigen ogen zien wat er aan schade wordt gemeld.
De lelies horen fier overeind te staan, maar door de druk van de heli is een deel van de planten letterlijk omver geblazen.

Compensatie

Maar dat de bieten uit de grond vliegen en de lelies omverwaaien is uiteraard niet de bedoeling. Dus inspecteert de schadecommissaris het perceel en neemt hij de schade op. In dit geval zal de boer worden gecompenseerd. De hoogte van het bedrag hangt af van de grootte van de beschadiging en de marktwaarde van de lelies en bieten. “Er zijn richtlijnen voor gewassen en dieren. De Universiteit van Wageningen heeft dat vastgesteld.”

Omdat je niet alle wijsheden uit een boek haalt wordt ook veel samengewerkt met andere specialisten, zoals dierenartsen, agrarische en bouwkundige experts.

De schade aan het bietenveld leek uiteindelijk mee te vallen. De schadecommissaris telt uit hoe groot het beschadigde stuk grond is.

Paniek

Volgende stop op het Limburgse en Noord-Brabantse platteland is een melkveehouder in Milheeze. “Vooraf heb ik weinig informatie gekregen over deze zaak. Het schijnt dat er helikopters laag zijn overgevlogen, wat de koeien in de stal op hol heeft gebracht. Daardoor zou één kalfje zijn overleden”, legt de overste uit.

Van de Vegte stapt het erf op en wordt hartelijk ontvangen door de koeienboer en z’n vrouw. Ze nodigen hem uit plaats te nemen op het terras: “Want ik heb wel iets te vertellen.” De man begint z’n verhaal en legt uit dat in een week tijd drie keer Chinooks dermate laag zijn overgevlogen. Daarbij zijn z’n 170 melkkoeien en kalfjes compleet in paniek geraakt. Daardoor moest hij een koe laten inslapen. “Het gaat me er niet om dat ik die schade vergoed wil hebben, maar dat die vluchten stoppen."

En daarmee legt de boer direct een lastige kwestie bloot. Van de Vegte legt uit: “Hoe vervelend ik het ook vind: ik ben hier nu niet voor de vliegbewegingen maar om schades af te handelen.”

Deze koeien staan er ontspannen bij, maar zodra er vliegtuigen of helikopters laag overvliegen, kunnen de dieren enorm in paniek raken.

Maar waarom is laagvliegen belangrijk?

Vruchtbaarheid

De schadecommissaris erkent dat dit vrij bot kan overkomen. “Emoties in dit werk zijn soms lastig, maar daar moet je mee om kunnen gaan.” Tegen het einde van de middag spreken de boer en de schadecommissaris af dat de afgevoerde koe wordt vergoed. Ook mag er een dierenarts langskomen die gaat onderzoeken of er geen gevolgen zijn ontstaan voor de vruchtbaarheid van de koeien. 

Rapporten

Na twee totaal verschillende afspraken keert de enige schadecommissaris van Defensie huiswaarts. “Nog even gauw wat rapporten uitwerken, want morgen gaan we weer.”

Veel verschillende zaken

Op de afdeling Claims gaat het verder dan het afhandelen van schade aan hekjes of een deuk in een auto. Er spelen ook niet-alledaagse zaken, die vaak grondig onderzocht moeten worden. Denk aan een fout in een noodpaspoort dat door de marechaussee is uitgegeven. Of schade aan woningen nadat de Explosieven Opruimingsdienst een bom gecontroleerd heeft laten ontploffen.