Tekst Martin Zijlstra
Foto ANP, U.S. Navy

Zr.Ms. Evertsen door Zuid-Chinese Zee

Op de hoofdfoto: Archieffoto van Chinese bouwactiviteiten op het Mabini-rif op de Spratly-eilanden. Mede als reactie op de Chinese activiteiten leggen ook de andere landen installaties aan.

Het reisschema van Zr.Ms. Evertsen is aangepast. Het fregat zou de komende weken afmeren in de haven van het Indonesische Jakarta, maar dat is niet mogelijk in verband met de coronamaatregelen. Dat betekent dat het schip via de Zuid-Chinese Zee doorvaart naar Korea en Japan. En over die zee valt wel een verhaal te vertellen...

De Zuid-Chinese Zee is de op een na drukst bevaren scheepsroute ter wereld en strategisch en economisch gezien zeer belangrijk. Dagelijks wordt ruim anderhalf miljoen ton ruwe olie door de straat van Malakka vervoerd. Daarnaast komt liefst tien procent van de vis uit de Zuid-Chinese Zee. Ook zijn de voorraden aardgas en olie in de zeebodem enorm. Sommige deskundigen uit Amerika spreken over een oliereserve van minstens 21 miljard vaten olie. Hun Chinese collega's hebben het zelfs over 213 miljard vaten. De aardgasvoorraden zijn al net zo indrukwekkend. Er wordt zelfs gesproken over 25.000 miljard kubieke meter. Logisch dus dat alle landen in de regio begerige blikken werpen op de Zuid-Chinese Zee.

In februari van dit jaar was de Amerikaanse Navy met de vliegkampschepen Nimitz en Theodore Roosevelt aanwezig in de Zuid-Chinese Zee. De Chinese krant Global Times noemde de oefening 'symbolisch en militair niet relevant'. Foto: U.S. Navy, MCS Deidre Marsac.

Verbindingsroute

Bovendien wordt de Zuid-Chinese zee omringd door China, Taiwan, Vietnam, Thailand, Cambodja, Indonesië, Brunei, Singapore, Maleisië en de Filipijnen. Het vormt ook een belangrijke verbindingsroute voor de scheepvaart. Om die redenen zitten alle landen in de regio op het puntje van hun stoel als er iets gebeurt. Ook hebben ze allemaal, China voorop, een stukje zee geclaimd.

De reis van Zr.Ms. Evertsen

Zr.Ms. Evertsen is sinds mei onderweg met de Carrier Strike Group 21 rond het Britse vliegkampschip HMS Queen Elizabeth. De reis ging via de Straat van Gibraltar naar de Middellandse Zee. Daar splitste het eskader zich: Zr.Ms. Evertsen en HMS Defender maakten twee veelbewogen weken in de Zwarte Zee mee als gevolg van een confrontatie met Rusland. Daarna sloten beide schepen weer aan bij het eskader. Via het Suezkanaal kwam de Evertsen begin juli in de Indische Oceaan terecht. Na oefeningen met Amerikaanse, Indische, Thaise en Maleise eenheden zou het Nederlandse fregat het eskader tijdelijk verlaten voor een bezoek aan Indonesië. Maar dat kan niet doorgaan. Zr.Ms. Evertsen blijft nu bij het eskader en vaart daardoor veel eerder door de Zuid-Chinese Zee dan gepland, namelijk deze week al.

Omstreden

In de ogen van verschillende landen heeft met name Beijing de afgelopen jaren aan landjepik gedaan. De Chinezen gingen daarbij, volgens de Filipijnen, te ver. Ze spanden in 2013 een zaak aan bij het Permanente Hof van Arbitrage in Den Haag. Drie jaar later kregen ze gelijk.

China bouwde verschillende militaire bases in de Zuid-Chinese Zee

Het was voor de Chinezen overigens geen reden om een andere koers te gaan varen. Bij contacten met buitenlandse topfunctionarissen liet de Chinese president Xi Jinping weten dat zijn land niet zal wijken. Niet verrassend, want de Chinezen hebben de afgelopen jaren op meerdere plaatsen in de Zuid-Chinese Zee bases gebouwd. Sommige compleet met kazernes, vliegbases en andere militaire installaties.

Woody Island, met 2,1 vierkante kilometer de grootste van de Paraceleilanden. Hier kunnen de modernste straaljagers van de Chinese luchtmacht landen. Ook zijn er lanceerinstallaties voorbereid voor het HQ-9 luchtverdedigingssysteem.

China reageert op vaartocht Carrier Strike Group 21 door Zuid-Chinese Zee

Twee Chinese Y-8 transportvliegtuigen op Woody Island.

Banden aanhalen

Deze week vaart HMS Queen Elizabeth met haar schepen, waaronder Zr.Ms. Evertsen, door de Zuid-Chinese Zee op weg naar Korea en Japan. In die regio staan diverse oefeningen met Aziatische en NAVO-partners gepland. Hiermee verstevigen het Verenigd Koninkrijk en Nederland de samenwerking. De aanwezigheid in de regio moet ook worden aangegrepen voor diplomatieke activiteiten. Vanwege de huidige coronasituatie in Oost-Azië is nu nog onzeker in hoeverre daar invulling aan gegeven kan worden.

De eilanden in de Zuid-Chinese Zee

  • Spratly's

Bestaan uit eilandjes en riffen met een oppervlakte van minder dan vijf vierkante kilometer. China, Vietnam, Taiwan, Brunei, Maleisië en de Filipijnen hebben allemaal aangegeven dat ze recht hebben op het gebied.

  • Paraceleilanden

Zijn sinds 1974 in Chinees bezit. Taiwan en Vietnam hebben een claim op het gebied.

  • Prataseilanden (Dongsha-eilanden)

Liggen zo'n 350 kilometer van Hong Kong en zijn in handen van Taiwan. Het gaat om drie eilanden, die China opeist.

  • Zhongsha-eilanden

Het gaat hier om een verzameling zandbanken en riffen. China, Taiwan en de Filipijnen eisen de Zhonga's op.

  • Scarborough-rif

Bestaat uit riffen en kleine eilandjes en ligt pal ten westen van de Filipijnen. Het rif wordt opgeëist door de Filipijnen, China en Taiwan.