Tekst Bert van Elk
Foto archief

Hoofdbescherming uit Eerste Wereldoorlog blinkt uit

Sommigen hebben hem al gekregen, de grote bups krijgt 'm nog: de nieuwe gevechtshelm. In deze 'hard hat' zijn de nieuwste technieken en inzichten toegepast. Toch is er een aspect waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan. De bescherming tegen schokgolven van bovenaf. Bij een recent, internationaal onderzoek bleek dat de Adrian-helm uit de Eerste Wereldoorlog op dit punt zijn tijd ver vooruit was. 

Deze animated gif laat het effect zien van een ontploffende granaat op de Franse helm.

Het gaat om de Franse 'Casque Adrian' uit 1915 die op één punt de hersenen in bepaalde omstandigheden beter beschermt tegen scherven en schokgolven van bovenaf, dan andere helmen uit het onderzoek van de Duke University in Amerika. In dat onderzoek is ook de huidige Advanced Combat Helmet van de Amerikaanse strijdkrachten meegenomen. Kanttekening is wel dat de bescherming van bovenaf ook direct het enige is waar die Franse helm voor bestemd was. Om kogels tegen te houden was ‘ie ongeschikt. 

‘De kam op de Franse helm gaf extra bescherming tegen scherven’

Poppen

Het zijn de onderzoekers Joost Op ‘t Eynde, Allen W. Yu, Christopher P. Eckersley en Cameron R. Bass die het beschermende effect van de Engelse Brodie-helm, de Duitse Stahlhelm, de Franse Casque Adrian en de Amerikaanse Advanced Combat Helmet onderzochten. Daarvoor werd de hoofdbescherming op poppen gemonteerd. Een drukgolf uit een schokbuis simuleerde een ontploffing van bovenaf. De duur en overdruk van de drukgolven kwamen overeen met een explosie op korte afstand van de meest gebruikte kalibers granaten uit de Eerste Wereldoorlog.

Uit de tests werd duidelijk dat onder alle helmen, bovenop het hoofd, de druk veel lager was dan in de situatie zonder helm. Maar bij de moderne Advanced Combat Helmet was dat niet meer dan de honderd jaar oude variant. De Belg Op 't Eynde noemde het resultaat opmerkelijk. Het grote verschil maakt volgens hem de kam boven op de Franse helm. Die gaf extra bescherming tegen scherven, maar blijkt ook de schokgolf af te buigen.

Een opname van een hoge snelheidscamera van een drukgolf op een Franse helm op het moment dat een Duitse granaat op enkele meters afstand explodeert . 

‘We komen niet dichter bij de oplossing om hersens te beschermen’

Onderzoek niet compleet

Dé helmenexpert van de Defensie Materieel Organisatie, senior medewerker Research & Development Hein Jager, kent het onderzoek. “Er wordt veel research gedaan op dit gebied”, benadrukt hij. 

Maar volgens Jager is zo’n onderzoek niet compleet, omdat niet duidelijk wordt hoe vervolgens hersenbeschadiging ontstaat door explosies. “Is het een mechanisch effect op weefselniveau of gebeurt er iets op celniveau? Naar schatting 20 tot 25% van de militairen die terugkwamen uit Irak (voor Afghanistan ligt het lager) heeft Mild Traumatic Brain Injury (MTBI). De Amerikanen geven aan dit vraagstuk inmiddels honderden miljoenen dollars uit. Het nu gepresenteerde onderzoek is een leuk weetje, maar we komen niet dichter bij de oplossing om hersens te beschermen. De in dit onderzoek gebruikte belasting is erg hoog en niet representatief voor de blootstelling die tot MTBI-symptomen leidt.” 

Hoe beschermen?

Daarbij komt dat de onderzoekers alleen de druk maten aan de bovenkant van de 'proefpersoon', onder de helm. Maar dat is natuurlijk slechts één deel van de risico's. “Bij de ontploffing van een IED bijvoorbeeld kan de druk van alle kanten komen”, aldus Jager. “De druk op één punt zegt niet zoveel. Als die aan de voorkant van het hoofd kleiner wordt, kan die aan de achterkant weer hoger worden. Dat verschil in druk kan effect hebben op de hersenen.”

De testresultaten laten zien dat de Franse helm bij de piekbelasting door een explosie beter scoort dan de andere helmen.

Eisen anders

Er zijn veel theorieën over het effect van overdruk op de hersenen en de schedel. Het recente onderzoek laat slechts één effect zien van de beschermende werking van een helm, terwijl andere mogelijk belangrijker zijn. Met andere woorden: het is niet mogelijk om de helm uit de Eerste Wereldoorlog te vergelijken met de helmen van nu. En belangrijker nog, de eisen waaraan een helm anno 2021 moet voldoen.

Ondertussen is er ook nog geen oplossing tegen overdruk. Jager: “De inzichten zijn onvoldoende. Er zijn militairen die zich over de gevolgen van drukgolven zorgen maken. Dat is in bredere kring bij Defensie bekend en daaraan wordt gewerkt. We blijven daar in de toekomst effort insteken. Op verzoek heeft TNO verschillende onderzoeksvoorstellen opgesteld, waaronder een voorstel om in NAVO-verband tot een norm te komen.”

Een Franse en een moderne helm worden getest. De kam op de Franse helm kan eraan hebben bijgedragen dat de helm beter beschermt tegen schokgolven dan de moderne variant.