Tekst kapitein Arjen de Boer
Foto sergeant Sjoerd Hilckmann & beeldbank NIMH

Onderzoek ‘Focus op Dutchbat III’ glashelder over impact Srebrenica-missie

De val van Srebrenica speelt nog altijd een grote rol in het leven van Dutchbat-veteranen. Die heftige impact staat nu onomstotelijk vast na het onafhankelijke onderzoek van ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum.

“Zie je wel!” Dat was de eerste reactie van sergeant-majoor Johan de Jonge toen hij maandag de livestream bekeek waarin het onderzoek ‘Focus op Dutchbat III’ werd gepresenteerd. Als korporaal gewondenverzorger maakte De Jonge in 1995 de val van de enclave Srebrenica van dichtbij mee. Het menselijk leed van de opgejaagde moslims en de onmacht hadden grote impact op de Nederlandse blauwhelmen. “Met mij is het psychisch een tijd slecht gegaan en dat geldt voor meer collega’s. Maar die gevolgen waren bij onze club allang bekend.”

Bron: ‘Focus op Dutchbat III’, ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum

Zelf het onderzoek lezen? Klik hier voor publiekssamenvatting.

Eén op drie heeft zorg of ondersteuning nodig

Nu staat die impact ook zwart op wit in het onderzoek ‘Focus op Dutchbat III’. ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum vroeg 430 veteranen en hun thuisfront naar de missie en gevolgen. 25 jaar later heeft één op de drie veteranen behoefte aan zorg of ondersteuning die niet altijd wordt beantwoord. 55 procent heeft gemengde gevoelens over de uitzending. Het gebrek aan erkenning en waardering door samenleving, politiek en Defensie doen pijn. Daar weten sergeant-majoor De Jonge en Alice Schutte, bestuurslid van de Vereniging Dutchbat 3 alles van.

Dutchbat-veteranen positief over onderzoek

Hoe reageren veteranen op de conclusies?

“Over het algemeen positief. We zijn niet langer een roepende in de woestijn”, zegt Alice Schutte. “We zijn op een onmogelijke missie gestuurd. De media hebben een duit in het zakje gedaan wat betreft onterechte, negatieve beeldvorming. Dat heeft pijn gedaan.” “Goed dat het nu zwart op wit staat”, aldus sergeant-majoor De Jonge. “Dat biedt mogelijkheden, bijvoorbeeld voor veteranen die hulp nodig hebben.”

Nederlandse blauwhelmen moesten in Srebrenica machteloos toezien hoe Bosnisch-Servische troepen de moslimbevolking opjoegen en afvoerden. Later bleek dat duizenden moslimmannen waren omgebracht.

Is het niet te laat?

“Het is laat. Maar niet te laat”, zegt Schutte, destijds korporaal vrachtwagenchauffeur. “We waren jong en hebben nu nog een leven voor ons. Een vorm van eerherstel zal velen meer rust geven.”

Is het onderzoek compleet genoeg?

“Ik mis concrete cijfers echtscheidingen en zelfdodingen, deze zaken speelden ook en geven een goed beeld van de impact”, aldus De Jonge. “Verder zou het fijn zijn als er concrete waarheidsvinding wordt gedaan naar de rol van de politiek. Maar ik besef dat dit buiten de reikwijdte van dit onderzoek viel.”

Nationale Veteranendag is zo’n moment waarop Dutchbat-veteranen elkaar weer kunnen zien om herinneringen op te halen. De positieve aandacht tijdens Veteranendag staat in schril contrast tot de negatieve beeldvorming over Dutchbat in de jaren na 1995.

Aanbevelingen

De begeleidingscommissie deed op basis van het ARQ-onderzoek zeven aanbevelingen aan de overheid en Defensie in het bijzonder:
 

  1. Wees bij de besluitvorming over missies realistisch over omstandigheden, risico’s en gevaren.
  2. Sta voor je personeel. Weerspreek onjuistheden over hun functioneren in de media.
  3. Ga na of er wijzigingen nodig zijn in de uitvoering van het veteranenbeleid.
  4. Intensiveer de zorg. Ga na hoe zorgmijders alsnog zijn te bereiken.
  5. Stuur alle Dutchbat III-veteranen en hun thuisfront een brief met de vraag contact te zoeken met het Veteranenloket.
  6. Regel een terugkeerreis naar Srebrenica voor Dutchbat III-veteranen en hun thuisfront die daaraan behoefte hebben.
  7. Maak een collectief gebaar: een verklaring van het ministerie van Defensie en van de regering plus een symbolisch bedrag voor Dutchbat III-veteranen (5.000 euro).

Wat vinden veteranen van de aanbevelingen?

“Het zijn goede punten over beeldvorming, waarheidsvinding en aandacht voor zorg. De politiek zal iets met eerherstel moeten doen. Misschien een onderscheiding of zoiets?”, reageert De Jonge

Het symbolische bedrag zorgt bij veteranen voor gefronste wenkbrauwen, horen De Jonge en Schutte in hun omgeving. “Er zijn jongens die geen baan kunnen houden door wat ze hebben meegemaakt. Dan is 5000 euro voor 25 jaar ellende een schijntje.” Het is dan ook geen officiële schadevergoeding, nuanceert Schutte. “Het is een vorm van waardering. Maar wie denkt recht te hebben op een schadevergoeding kan met dit rapport mogelijk een zaak aanspannen.”

Defensieminister Ank Bijleveld nam het ARQ-onderzoeksrapport in ontvangst van hoofdonderzoeker Miranda Olff. De infographic is afkomstig uit het rapport.

Wat is nu de volgende stap?

Minister Bijleveld is blij met het onderzoek en aanbevelingen. Ze komt begin 2021 met een reactie. Sergeant-majoor De Jonge is geduldig. “Ik heb de indruk dat zij er positief in staat. Na 25 jaar wachten, kan een maandje of twee er wel bij.” Ook Schutte heeft er vertrouwen in: “Al houden we natuurlijk wel een vinger aan de pols.”