Tekst André Twigt
Foto Sergeant-majoor Gerben van Es
‘Al gewend aan leven onder de golven’
Vrouwen zijn voortaan welkom als bemanningslid op onderzeeboten. Tot die uitkomst komt de Koninklijke Marine na een proef van een jaar, waarbij 6 dames meedraaiden als one-of-the-crew. De 'pilot' was niet zozeer bedoeld om vast te stellen of je met vrouwen kunt varen, maar meer om te beoordelen welke leefregels hiervoor nodig zijn.
De overstap was als een sprong in het diepe
Luitenant-ter-zee 2OC Sitara Hartsteen en korporaal Marieke van Dijk deden mee aan de proef. Voor beiden bleek de overstap naar de Onderzeedienst een sprong in het diepe. Inmiddels zijn de dames gewend aan het leven onder de golven en alle beperkingen die daarbij horen. “Dagelijks douchen kun je wel vergeten”, aldus Sitara. “Gelukkig wende dat snel.”
Nieuwe wereld
De zeeofficier zei gedag tegen haar vertrouwde wereld aan boord van de grote oppervlakteschepen en verruilde de zilte zeelucht voor een melange van diesel, geurtjes uit de kombuis en het leven op een kluitje. Desondanks heeft ze het naar haar zin. Het leerprogramma bracht Sitara in contact met alle aspecten van het varen op Zr. Ms. Dolfijn. Ook met heftige zaken als wat te doen bij brand en lekkage.
Dat de 54 bemanningsleden sterke ‘onderwatermaatschappij’ zo nu en dan een ruw, rafelig randje heeft, weten de twee inmiddels ook. Op Marieke maakt dat alles weinig indruk. De wapenspecialiste beschouwt zich inmiddels ‘one of the guys’. Recent behaalde ze als eerste vrouw ooit in Nederland de felbegeerde ‘flipper’. Met deze gouden onderscheiding van 2 springende dolfijnen op je pak, heb je je plek aan boord verdiend.
Op strategische plekken zijn deurtjes en gordijnen geplaatst
In steen gehouwen
Groepscommandant Onderzeedienst kapitein-ter-zee Herman de Groot heeft het er druk mee. Kort nadat bekend werd dat vrouwen ongelimiteerd toegang hebben tot het laatste mannenbolwerk van de vloot, staat zijn telefoon roodgloeiend. Vrouwen op de grijze schepen zijn oud nieuws, maar dames aan boord van de matzwarte, sinistere boten van de Walrusklasse is nog niet eerder vertoond. Sinds jaar en dag gelden er bovenwater strenge regels met betrekking tot gescheiden sanitair en leefruimten. Regels die in steen leken gehouwen, waardoor er voor vrouwen met ambities onder de golven niets anders op zat dan wachten op nieuwe boten. “Totdat nog niet zolang geleden bekend werd dat vrouwelijke kandidaten voor het Korps Mariniers desnoods het puptentje met een mannelijke collega moesten delen”, aldus De Groot. “Door die verklaring kwam het genderbeleid bij de Onderzeedienst op losse schroeven te staan.”
Geringe ingrepen
Gebrek aan privacy was decennia lang dus hét argument om op subs strikt met mannen te varen. Die soort van wetmatigheid is nu definitief verleden tijd. Om onder meer omkleden en douchen tot een minder gedurfde onderneming te maken, werden op strategische plekken deurtjes en gordijnen geplaatst. “Uit eigen onderzoek bij de Canadese en Australische marine bleek dat een strikte scheiding van leefruimten en sanitair juist een spelbreker vormt bij de integratie”, vervolgt De Groot. “Op basis van die conclusie hebben we ons tot kleine aanpassingen beperkt, die ook door de mannen in dank werden afgenomen, zo bleek later.”
Eerste vrouwelijke commandant
Wereldwijd gingen vele dames hun Nederlandse collega’s voor. Zo vaart de Noorse marine sinds midden jaren 80 gemengd en was de latere kapitein-ter-zee Solveig Krey de eerste vrouwelijke commandant ter wereld. In 1995 aanvaardde zij het commando over KNM Kobben, wat 'zeehond' betekent. Het land met veruit de meeste gemengde bemanningen is de Verenigde Staten. De 'silent service' van de US Navy (zoals de bijnaam van haar onderzeedienst luidt) heeft er vele tientallen, waarmee een aanzienlijk deel van de vloot geleidewapen-onderzeeërs daadwerkelijk is bemenst.
Beter af
Met het stijgend aandeel dames in gedachten, maakte het Pentagon onlangs bekend dat de firma Electric Boat hard werkt aan een sub met meer aandacht voor de vrouwelijke opvarenden. Hiervoor zijn in het ontwerp sowieso gescheiden bad- en slaapgelegenheden opgenomen. Ook is er meer aandacht besteed aan het bedieningsgemak, van onder meer hooggeplaatste afsluiters en komen er achter de vele controlepanelen ergonomisch gevormde stoelen. Daardoor wordt het bedienen van de vele knopjes en heveltjes makkelijker.
‘Wij hebben sowieso geen mogelijkheden om gemengde bemanningen strikt te scheiden’
Met vooral aanpassingen op het gebied van privacy volgen de Amerikanen volgens De Groot een koers die afwijkt van de Nederlandse. “Wij kiezen dus niet voor gescheiden bad- en slaapgelegenheden, omdat die de integratie negatief beïnvloeden.“ Daarbij zijn Amerikaanse nucleaire onderzeeboten qua grootte in de verste verte niet met onze kleine diesels te vergelijken. Wij hebben geen mogelijkheden om bemanningen strikt te scheiden. En dat gaan we niet doen ook."
