Genisten zoeken in Baarn naar sporen oorlogsdrama 1945

Een roestige haarspeld, een musketkogel, een geldkistje en enkele hulzen. Genisten van 13 Lichte Brigade hebben van alles gevonden in het Baarnse Bos. Nauwkeurig kamden ze een bosperceel uit op zoek naar sporen van een oorlogsdrama uit 1945.

Het perceel ligt vlak bij Villa Medan, een Baarnse villa waar de Sicherheitsdienst van de nazi’s kantoor hield. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog kreeg een Duitse SS’er opdracht twee mensen te doden. Daarvoor liep hij op 25 en 27 april met zijn slachtoffers de villa uit. 

Joodse tandarts

De ongelukkigen waren de Nederlandse verzetsstrijder Ernst van Kempen en de Joodse tandarts Arnold Loterijman. Op de plek waar Van Kempen is doodgeschoten, staat een houten kruis en ligt een steen met inscriptie. Niets in het bos herinnert aan de executie van Loterijman. Hoog tijd om daar verandering in te brengen, vindt gastconservator Leon Giesen van het Nationaal Militair Museum. Hij dook de archieven in om ook Loterijman een tastbare plek in het bos te geven op de plek waar hij werd geëxecuteerd. Maar waar is dat precies gebeurd? Giesen riep de hulp in van Defensie om daarachter te komen. 

Moordwapen

Genisten van 41 Pantsergeniebataljon bieden graag de helpende hand bij deze bijzondere opdracht. Bij ieder piepje van de metaaldetector duiken zij de grond in. Op zoek naar hulzen en het moordwapen, een pistool. Samen met leden van de nabijgelegen scoutingvereniging - die vernoemd is naar Van Kempen - woelen ze met hun handen door de kletsnatte grond. 

Executieplaats

Rood-wit-linten hangen tussen de bomen. Op de grond zijn witte strepen getrokken met UXO-spray. Zo weten de genisten precies welk gebied ze al hebben omgespit. In verschillende teams doorzoeken ze het gebied. Als eerste kijken ze bij de meest waarschijnlijke plek, ongeveer 25 meter links van de executieplaats van Van Kempen.

SS-beul

Giesen heeft die locatie bepaald aan de hand van foto’s uit het strafdossier van de moordenaar, oostfrontveteraan en SS-beul Willi Kulla (34). Na de oorlog, in 1946, voerde de politie een reconstructie uit, waarbij Kulla de gebeurtenissen nabootst. Op de plek waar Loterijman waarschijnlijk is doodgeschoten, heeft het zoekteam echter niets gevonden wat daaraan herinnert. Geen moordwapen en geen hulzen. Ook in de omgeving ligt niets.

Celstraf

De lichamen van Van Kempen en Loterijman zijn na de oorlog in de buurt herbegraven. Kulla en zijn opdrachtgever van de SS kregen respectievelijk 5 en 8 jaar celstraf. Kulla is ons land uitgezet, maar kwam in 1959 heimelijk terug met een vriend. Het verhaal gaat dat de oud-SS’er waardevolle spullen in het bos had verborgen en daar tevergeefs naar heeft gezocht. Ook daarvan is geen bewijs gevonden.

Ondergedoken

Het verhaal van Van Kempen is redelijk bekend in Baarn. De nazi’s hadden zijn vader beroofd en Van Kempen werd betrapt toen hij hen na de diefstal volgde. Het verhaal van de tandarts uit Amsterdam is veel minder bekend. Die zat ondergedoken in Laren bij een fotograaf en werd gevonden. De fotograaf heeft zich met een paar honderd gulden vrijgekocht. Zoals gezegd was het lot van de heer Loterijman minder gunstig.

“Nee is ook een antwoord”

Ook al is er in het bos niets gevonden, toch is Giesen blij met de hulp van de genisten. “Zij hebben het fantastisch gedaan”, vindt de gastconservator. “Ze zijn heel systematisch te werk gegaan. Nu kunnen we met zekerheid zeggen dat er niets ligt en blijft die vraag niet hangen. Nee is ook een antwoord.” Giesen hoopt dat hij vaker gebruik mag maken van de specialistische kennis van de genie bij een van zijn zoektochten in de militaire geschiedenis. 

Tentoonstelling

De bosvondsten gaan naar het Nationaal Militair Museum. Giesen werkt aan een tentoonstelling over deze zaak voor Bevrijdingsdag volgend jaar. Ook gaat hij zich inzetten voor een monument voor Loterijman, mogelijk op de plek waar hij ongeveer is geëxecuteerd. Giesen: “Dit had ons allemaal kunnen gebeuren. Ik gun ons allemaal een beter lot dan vergeten worden.”