Tekst KAP Arjen de Boer
Foto John van Helvert
Grote opkomst bij jaarlijkse CZSK-herdenking
Samen met familie, vrienden en collega’s herdenken. Daar schuilt kracht in. Daarom wordt ieder jaar tijdens een bijzondere CZSK-herdenking stilgestaan bij marinecollega’s die er niet meer zijn. Militairen én burgermedewerkers.
Één voor één klinken de namen. Hardop voorgelezen, met respect. Sytze, Cas, Ryan... Op 2 grote schermen kunnen de aanwezigen meelezen. Jean-Luc, Dominique, Erik... Minutenlang gaat het door. Om precies te zijn passeren 114 namen van overleden personeel van de vloot, mariniers, burgercollega’s de revue. Henk, Danny, Nell... Inclusief hun rang. Het noemen van de namen laat zien dat ze niet zijn vergeten. Overleden, maar voortlevend in de herinnering.
Op donderdag 22 mei zijn in gebouw Dukdalf op Willemsoord bijna 240 nabestaanden en collega’s samengekomen om de marinecollega’s te herdenken die zijn overleden. Het gaat dan om collega’s die in actieve-dienst waren. De jaarlijkse herdenking is niet alleen voor personeel dat omkwam tijdens een missie, maar ook voor collega’s die bijvoorbeeld het leven lieten door een verkeersongeluk of een ernstige ziekte.
Het verdriet is nog vers, voelt rauw
Even slikken
“Mijn man Jakko is vorig jaar overleden aan kanker. Na 3 jaar ziek-zijn”, vertelt Patricia na afloop. Jakko is 51 jaar geworden en was luitenant ter zee 1 (SD). Hij werkte op de cyberafdeling. “Hij heeft doorgewerkt tot het niet meer ging. Toen heb ik hem op maandag ziek gemeld en op woensdag is hij overleden.”
Het verdriet is nog vers, voelt rauw. Toen Jakko’s naam op het scherm verscheen moest ze even slikken. Toch weer dat besef dat hij er niet meer is. “Maar het is bijzonder om Jakko zo te herdenken, samen met familie en collega’s. Ik vind dat heel waardevol”, zegt Patricia, die zelf ook heeft gevaren en tegenwoordig reservist is. Het laat maar weer eens zien dat de marine echt een ‘blauwe familie’ kan zijn. Gedeelde smart, is halve smart. “Heel fijn dat dit wordt georganiseerd.”
Zorgen voor mensen
Gezamenlijk herdenken is de kracht van de jaarlijkse herdenking die sinds 2008 plaatsvindt, vertellen hoofd Bureau Operationele Personeelszorg luitenant ter zee 1 Marloes Verweij en hoofd Personele Zorg CZSK kapitein-luitenant ter zee (SD) Suzanne van Opstal. “Het maakt niet uit waardoor iemand is overleden”, zegt Verweij. “Gesneuveld of door een hartaanval. Het gemis is voor de nabestaanden even groot. Ook voor de organisatie.” “De herdenking moet laten zien dat zij niet alleen staan", vult Van Opstal aan. “Dat geldt natuurlijk ook voor de collega’s; die ervaren ook het gemis.”
Werken bij de marine is ook nog eens geen 9 tot 5-baan. Vaarperiodes, oefeningen, missies. Het werk heeft impact, ook thuis. Defensie is onderdeel van het gezin. “Dan moet de marine ook goed zorgen voor die mensen”, vervolgt Van Opstal. “Het maakt niet uit of een collega vorig jaar is overleden of tien jaar geleden.” “Zo voelen nabestaanden en collega’s zich gezien”, vult Marloes aan.
‘Het biedt houvast, verbindt en verenigt ons’
Licht en schaduw
De herdenking bestaat uit 2 delen. Het eerste is binnen, met toespraken van plaatsvervangend Commandant Zeestrijdkrachten (PC-ZSK) schout-bij-nacht Harold Liebregs en vlootpredikant Gert Pennekamp. Beiden benadrukken het belang van herdenken. “Het biedt houvast, verbindt en verenigt ons”, aldus Liebregs. “Ook dit jaar moesten we afscheid nemen van te veel collega’s. Personen die een impact hebben gehad op anderen. Die mogen we niet vergeten.”
Het tweede deel is buiten, bij het monument ‘Schaduwen van Licht’. De uitgehouwen silhouetten in het kunstwerk verbeelden de lege plekken die een overledene achterlaat. Maar als de zon schijnt, zoals ook vandaag gebeurt, ontstaat een spel van licht en schaduw. Het donkere verdriet, maar ook het licht van mooie herinneringen.
Mooie afsluiting
Bij het monument legt Liebregs samen met de chef der equipage van CZSK, adjudant ODND René Heeringa, een krans namens het Commando Zeestrijdkrachten. Patricia en Eveline leggen een krans namens de nabestaanden. Daarna kunnen andere aanwezigen bloemen leggen.
Ook voor Eveline is het verdriet nog vers, vertelt ze. Haar echtgenoot Peter is vorig jaar november overleden. 66 jaar oud. Ook door kanker. “Hij werkte voorheen als militair bij de marine, maar later als burger bij het Marinebedrijf (Directie Materiële Instandhouding, red.). Daar deed hij van alles in de IT. Hij ging graag naar zijn werk, ook toen hij al ziek was. Ook al was hij eigenlijk al met pensioen.”
‘Dit is een mooi moment om af te sluiten, met elkaar’
Tijdens de herdenking merkt Eveline dat ze niet alleen is. Zoveel mensen. “Dat is fijn, ik hoop dat iedereen dat zo heeft ervaren. Het was een eer om, namens de nabestaanden, de krans te mogen leggen voor de gestorven mensen. Collega’s van mijn man zijn er ook, voor hen was het ook moeilijk dat Peter wegviel. Onlangs hebben we als familie zijn as uitgestrooid. Zo is dit een mooi moment om af te sluiten, met elkaar.” Het helpt het verdriet dragelijker maken. “Maar natuurlijk heb ik ook nu weer een traantje gelaten.”
Volgend jaar
De herdenking vindt elk jaar plaats op de laatste donderdag van mei, tenzij dat op een nationale feestdag valt. Dus de datum staat voor 2026 ook al vast: 28 mei. “Waarschijnlijk kom ik volgend jaar weer terug om te herdenken”, zegt Patricia. “En als mijn dochters er later misschien geen zin meer in hebben, dan ga ik tijdens de herdenking helpen als reservist.”
Dat heeft ze al eens eerder gedaan en zag toen al de meerwaarde. “Ik denk dat iedereen het mooi vindt”, zegt ze. Want voor veel collega’s staan er meer bekenden op de namenlijst. De marine is groot, maar tegelijkertijd klein. “Op de lijst stonden ook 2 anderen met wie ik vroeger zelf heb gevaren. En tijdens de bijeenkomst kwam ik ook weer veel mensen tegen met wie ik gewerkt heb. Zo is het toch een soort familie waar ik steun aan heb.”
