‘Alles gericht op voorkomen van escalatie’

Aanwezigheid missie Agenor niet onopgemerkt

De wateren in het Golfgebied zijn drukbevaren, de territoriale scheidslijnen complex en de belangen tegenstrijdig. Zr.Ms. De Ruyter vaart nu bijna 3 weken door en rond de Straat van Hormuz. Het belangrijkste doel van missie Agenor is een veilige doorvaart bevorderen.

'We worden op dit moment snel genaderd door 4 patrouilleboten van de Iraanse Revolutionaire Garde, het is quick draw op post', klinkt het luid en duidelijk door het scheepsomroepsysteem. Scherfvesten gaan om, helmen op en binnen enkele minuten staat iedereen op post. Op de brug houdt de uitkijk de Iraanse marine nauwlettend in de gaten. Ze blijven na marifooncontact op ruim 1.000 yards afstand van het schip. Op het seindek staat het Fire Support Team achter de boordwapens.

Een dag eerder...

Een dag eerder is Zr.Ms. De Ruyter de Straat van Hormuz gepasseerd. Na een tocht van amper 2,5 uur patrouilleert het schip in de Golf van Oman. "Ook voor de passage hadden we interactie met Iraanse eenheden, dat is zoals verwacht", vertelt commandant kapitein-luitenant ter zee Theo Klootwijk. "Ze provoceren niet, maar merken ons wel op en bewaken hun grenzen goed."

Doel van missie Agenor, de militaire tak van European-led Maritime Awareness in the Strait of Hormuz (EMASOH), is bijdragen aan veilige doorvaart door deze drukke vaarstraat en de aangrenzende zeeën. Door beeldopbouw brengt het schip alle maritieme activiteiten in kaart. "Daarnaast moet onze aanwezigheid alleen al spanningen in de regio verminderen", vertelt Klootwijk. Zijn schip werkt samen met het Franse luchtverdedigingsfregat Le Forbin. "Alles wat we doen is gericht op het voorkomen van escalatie."

Adrenalinestoot

Terug naar het seindek. Als de zon ondergaat buigen de Iraanse bootjes af en keert de bemanning van de De Ruyter terug naar hun normale werk. Matroos 1 ODOPS Berend neemt weer plaats in de commandocentrale, waar hij het zeebeeld monitort. Zijn nevenfunctie is .50-schutter. De afgelopen anderhalf uur stond hij een meter achter het wapen, om te laten zien dat het schip zich kan verdedigen, maar niet wil aanvallen. "Als vanaf de brug door het scheepsomroepsysteem wordt gepraaid, sta ik meteen op scherp", vertelt hij als hij kan ‘afhangen’. "Ook al gaat het 9 van de 10 keer over iets anders en hoeven wij niet in actie te komen. Maar als we wel op post gaan, voel ik altijd een korte adrenalinestoot."

Geen misverstanden permitteren

Aan de horizon lichten ondertussen de vele boorplatformen op. Door de Straat van Hormuz wordt een derde van de wereldwijde behoefte aan olie verscheept. "Het is hier niet alleen druk met platformen en olietankers van de offshore, maar ook met vissers, smokkelbootjes, dhows en schepen van andere militaire eenheden", vertelt navigatieofficier Marijn. Hij is verantwoordelijk voor een veilige doorvaart in het complexe gebied. "We zijn ons continu bewust van waar we precies varen. Onze GPS controleren we met de radar en visuele plaatsbepaling. De situatie met territoriale wateren is gevoelig, we kunnen ons geen misverstanden permitteren."

Zien hoe Zr.Ms. De Ruyter opereert tijdens missie Agenor? Bekijk de clip! (Tekst gaat verder onder de video)

Territorium bewaken

Territoriale wateren liggen volgens het zeerecht vanaf de kust gezien tot 12 zeemijl, ruim 19 kilometer, zee-inwaarts. De Straat van Hormuz is slechts 54 kilometer breed en vanaf bepaalde kustlijnen zelfs nog smaller. Meten kan bijvoorbeeld ook vanaf eilanden, maar daar wordt verschillend over gedacht. Het Nederlandse schip vaart met verhoogde paraatheid bij het gebied waar de territoriale wateren van Oman en Iran elkaar raken, maar blijft aan de kant van Oman. Klootwijk: "Wat dit keer opviel, was dat de Iraanse patrouilleboten niet schuwden om de wateren van Oman in te varen. Ook al staan de naties op goede voet met elkaar, het gaat in tegen de soevereiniteit van Oman. Het is brutaal."

Varen zonder te stoppen

Als een schip zonder toestemming in territoriale wateren vaart, heeft een land het recht om het schip te inspecteren. "Daarom passen wij goed op. Onze aanwezigheid met missie Agenor moet een de-escalerend effect hebben, alles wat we doen moet bij een neutrale houding passen." Volgens de regels vaart het fregat zonder te stoppen door de straat. "Als wordt gevraagd wat ons daar brengt, vertellen we dat we passeren in overeenstemming met het internationale zeerecht. Tot nu toe varen de Iraanse eenheden vervolgens een stuk mee en maken ze foto's van ons schip voor hun inlichtingen." Ook drones en vliegtuigen nemen zo nu en dan een kijkje bij de De Ruyter.

Extra paar ogen

Naast de-escalatie is beeld opbouwen een belangrijk doel van missie Agenor. Daar draagt de moderne SMART-L-radar aan bij en ook de vliegcrew van de NH90-maritieme gevechtshelikopter. Het eerste doel is pattern of life opbouwen: een beeld schetsen van wat in het gebied normaal is. "Als we dat weten, kunnen we makkelijker zien wat juist niet normaal is; wat afwijkt. Met die informatie kan de inlichtingencel aan boord aan de slag", vertelt tactical coördinator luitenant ter zee 2OC Wouter. Het fregat is voor de beeldopbouw beperkt tot de radarhorizon. "Omdat wij met de helikopter op optimale hoogte vliegen, kijken we verder en detecteren we nog meer contacten. We zijn een extra paar ogen."

Eigen belang

Door alle drukte in het zeegebied is er voor de inlichtingencel aan boord veel te zien. "We focussen niet op één actor, maar op het hele omgevingsbeeld", vertelt eerste luitenant (KLu) Michiel. "Met de juiste informatie over de omgeving kunnen we dreigende situaties beter inschatten." Wat volgens Michiel opvalt aan de drukte, is de manier waarop iedereen zich manifesteert. "Er varen veel verschillende samenwerkingsverbanden, van Amerika tot Korea. Ieder heeft een eigen belang, maar ook een gemeenschappelijk doel: een stabielere situatie en veilige doorvaart."

Vlees op de botten

Hoe de coalities uit verschillende landen zijn samengesteld, maakt de commerciële scheepsvaart weinig uit. "Zij willen de geruststelling dat ze hulp krijgen bij een incident", weet commandant Klootwijk. "We kregen al meerdere malen bericht dat ze onze aanwezigheid op prijs stellen." Vorig jaar raakten 6 olietankers zwaar beschadigd bij ernstige incidenten. 2 werden tijdelijk vastgehouden en Iran en de Verenigde Staten schoten elkaars drones uit de lucht. De aanwezigheid van de fregatten moet zulke incidenten voorkomen. "Hoewel iets dat niet is gebeurd, lastig is aan te tonen", besluit hij cryptisch.

Zr.Ms. De Ruyter zoekt nog uit hoe het beste te opereren naast de andere verbanden. Klootwijk: "Het is pionieren in deze nieuwe missie. We willen complementair zijn aan andere missies, niet concurrerend. De komende tijd zullen we zien hoe alle spelers op elkaar reageren. Hoeveel ruimte er is om af te stemmen. Onze missie moet nog vlees op de botten krijgen.”