Leeswijzer

50 jaar F-16 bij de Koninklijke Luchtmacht – mens en machine

Voor wie in de kerstvakantie nog niets gepland heeft, hierbij een aantal leestips. Te beginnen bij wederom een dikke pil over vijftig jaar F-16. Deze keer geen boek dat onder de vleugels van het NIMH is gemaakt, maar door luchtvaartpublicisten Mike Schoenmaker en Niels Hoogenboom. Een boek dat bij openslaan meteen opvalt door de enorme hoeveelheid foto’s. Ruim 350 pagina’s lang is het boek uitbundig voorzien van beeldmateriaal.

Zoals de auteurs aangeven bevat het boek veel waargebeurde, spannende, grappige, emotionele en vooral persoonlijke verhalen, waarmee ze duidelijk invulling geven aan de ondertitel van het boek. Verder bevat het boek natuurlijk ook het historische verhaal: wat is er in vijftig jaar allemaal met het en rond het type bij de Koninklijke Luchtmacht gebeurd. Dat begint al met de aanloop naar de aanschaf van de F-16, dus de geschiedenis strekt nog een aantal jaar verder dan vijftig. Bovendien hebben deze auteurs ervoor gekozen om het afscheid van het jachtvliegtuig van afgelopen 27 september mee te nemen. Daarmee onderscheidt dit boek zich duidelijk van de twee dit jaar al eerder behandelde titels over vijftig jaar F-16.

Het boek is na een leeswijzer van de auteurs en een voorwoord door Commandant Luchtstrijdkrachten luitenant-generaal André Steur, verdeeld in dertien hoofdstukken. De publicatie wordt afgesloten met een dank- en nawoord, een lijst van afkortingen en een numeriek oplopend overzicht (beginnend bij de J-001) van alle 213 F-16’s die in Nederlandse dienst zijn geweest. Dit boek is zeker een van dé naslagwerken van de F-16 in Nederlandse dienst.

De vliegdienst van de Karel Doorman - Aircraft Carrier Karel Doorman en Koolhoven F.K. 51 In Nederlandse Militaire Dienst - In Dutch Military Service

Weer twee nieuwe titels uit de bekende Dutch Profile-serie. Deze keer geen alledaagse onderwerpen, zoals een van de bekendere vliegtuigtypes. Juist de tamelijk onderbelichte Koolhoven F.K.51 staan centraal en daarnaast de vliegdienst van de Karel Doorman.

Om met die laatste te beginnen: meestal maakt dat onderwerp deel uit van een grotere publicatie over (een van) de twee vliegkampschepen die de naam Karel Doorman droegen. Dat is uiteraard verklaarbaar, maar juist de Nederlandse versie van de carrier air wing maakt het schip tot wat het is: een vliegkampschip. Daarom nu eens daarop gericht, vooral qua foto’s.

In deze voor Dutch Profile-begrippen lijvige uitgave komen uiteraard ook beide Karel Doormans voorbij, maar verder is het boek gericht op wat er vanaf vloog: Avengers, Fireflies, Sea Furies, Sea Hawks, S-55’s, S-58’s, Trackers en nog enkele andere typen. Van alle staat een grote hoeveelheid zwart-witfoto’s in het boek en ook een flink aantal in kleur. Tim van Kampen tekent voor het historische verhaal dat is aangevuld door onder meer Prudent Staal. Dat behandelt uiteraard de diverse vliegtuigsquadrons (VSQ’s), ook wel boordsquadrons genoemd. Ook de reizen die de Doorman aflegde komen voorbij. Een interessante aanvulling op het vliegdienstverhaal, vormt de afsluiting van zowel de Nederlandse als Engelse tekst. Coen van den Heuvel belicht daarin de testen met Grumman Trackers van een Amerikaanse Navy-eenheid aan boord van de Doorman. Qua foto’s zijn vooral de opnames van rocket assisted take off gear (RATOG) bijzonder, net als de gedemonteerde C-47 van Prins Bernhard op het vliegdek van de Doorman. Het schip vervoerde zo het persoonlijke vliegtuig naar San Juan op Puerto Rico.

Dan over naar ‘de Koolhoven’, zoals het toestel in de volksmond meestal wordt genoemd. Want weliswaar zijn er meer typen Koolhoven van deze ‘andere’ Nederlandse vliegtuigbouwer onder de wapenen geweest, maar dit is blijkbaar dé. Tot rond de eeuwwisseling was er niet zo veel aandacht voor dit type, vond ook Herman John Vermeulen. De Meivlieger (waarnemer op de Fokker C.X) is een stiefzoon van Frits Koolhoven en het stak hem dat er altijd alleen over Fokker werd gesproken. Hij was dan ook geldschieter van de replica van de Koolhoven F.K. 51 die door de Vrienden van het Militaire Luchtvaartmuseum in opdracht gebouwd. Het werd door Vermeulen in 2010 onthuld als eerbetoon aan zijn stiefvader en de replica is nu in de collectie van het NMM opgenomen.

Koolhoven ontwikkelt het lestoestel in 1935 in een recordtijd: in dertien weken van de tekentafel tot aan vliegend model. En het is succesvol: naast 54 exemplaren voor de luchtvaartafdeling bestelt de Marineluchtvaartdienst er vijftien en de Luchtvaartafdeling van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger er zelfs zestig. De F.K. 51 is overigens lang niet Koolhovens succesvolste ontwerp. Dat is namelijk de FK.8 waarvan fabrikant Armstrong Whitworth er ruim 1.650 bouwde voor de geallieerden in de Eerste Wereldoorlog.

Vooral in dit boek over de Koolhoven zijn de zes pagina’s kleurenprofielen van de hand van Boerman een welkome aanvulling op de ruim vijftig zwart-witfoto’s op één enkele kleurenopname van de F.K. 51 na. Het verhaal van Arnold van Gerwen en Rob Hamann wordt afgesloten met een beschrijving van de levensloop van alle Nederlandse Koolhovens. Een leuk boekje over een relatief onbekend vliegtuigtype dat zijn waarde toch meer dan bewezen heeft.