Tekst kapitein Nico Schinkelshoek
Foto John van Helvert en ShieldAI

COMMIT helpt marine naar NAVO-gereedheid

De Koninklijke Marine ontvangt de komende jaren een reeks onbemande systemen. De V-BAT is de eerste die op korte termijn binnenkomt. Begin 2026 moet de drone operationeel zijn vanaf 4 schepen. Bijzonder is dat COMMIT bij deze aankoop werkt met het zogenoemde NAVO-aanbestedingskader. Daardoor verloopt het traject een stuk sneller dan gebruikelijk.

Het onbemande platform is geschikt voor informatievergaring

Net als alle andere bondgenoten, levert Nederland militaire capaciteit aan de NAVO. Denk aan gevechtsvliegtuigen (vanaf 1 september in Polen) en landmachteenheden (in Litouwen), maar ook schepen die meevaren in internationale vlootverbanden. Om de NAVO-taken goed uit te voeren, zijn de juiste spullen nodig. De marine maakte een analyse van het materieel waarover zij beschikt en bracht in kaart wat er nog ontbreekt. Een van de belangrijkste missende puzzelstukken: een onbemand platform voor het verzamelen van informatie én het uitvoeren van beveiligingstaken op zee.

De V-BAT stijgt verticaal op. Daarachter een strakblauwe lucht.
De aandrijving van de V-BAT zit onderop. Bijzonder, want vaak zitten de propellers bij zogenoemde vertical take-off and landing (VTOL)-platforms aan de bovenkant.

Specificaties V-BAT

Type: onbemand luchtvaartuig (UAV)

Uithoudingsvermogen: 10+ uur inclusief radar en camera

Gewicht payload: ruim 70 kilogram

Aandrijving: brandstofmotor (JP5)

Spanwijdte: 2,9 meter

Maximale hoogte: ruim 5 kilometer

Bewapening: geen

Personen benodigd: 2

Snelheid door NAVO-inkoopkader

Eind vorig jaar klopte het Commando Zeestrijdkrachten (CZSK) daarom aan bij COMMIT. Een regulier aanbestedingstraject voor deze Unmanned Aerial Vehicles (UAV) zou alleen te lang duren. De eenheden moeten namelijk al begin 2026 beschikken over de juiste spullen voor deelname aan de NAVO-taakgroep.

Daarom maakte de sectie Lucht van COMMIT gebruik van het NAVO-aanbestedingskader. In dit geval kan materieel hierdoor direct bij de fabrikant gekocht worden. Dat kan overigens alleen als er echt geen andere mogelijkheden zijn. Ook een goede onderbouwing voor deze keuze is noodzakelijk. “Aan de hand van het kader kunnen we het proces verkorten. Zo beschikken we sneller over de spullen”, legt inkoper Hilde uit van de Directie Inkoop van COMMIT.

De zwarte V-BAT staat rechtop. Daarachter liggen marineschepen aan de kade.
De zwarte V-BAT staat rechtop. Een team van 2 personen kan de V-BAT lanceren.

De V-BAT heeft een kleine logistieke voetafdruk

Snel operationeel

Met name de beperkte logistieke voetafdruk was doorslaggevend voor de marine, verklaart projectleider Dennis van de Directie Projecten van COMMIT. “Het systeem moet aan boord passen. Ook op de kleinere schepen met weinig ruimte. Juist die schepen zijn aangewezen voor de NAVO-taken. Ten opzichte van andere systemen hoef je voor de V-BAT niet veel extra’s mee te nemen. Er zijn wel andere drones die ook lang in de lucht kunnen blijven, maar meer ruimte innemen en een groter team vereisen om ze te laten landen en opstijgen.”

Maar ook een vliegtijd van ruim tien uur? Check. En bovenal snel operationeel? Check. “De V-BAT kan bijna als geheel worden opgeslagen in de hangaar. Vervolgens is het, simpel gezegd, een kwestie van het systeem eruit rijden en de vleugels eraan bevestigen. Wenselijk als er haast is, want je wil de drone dan zo snel mogelijk in de lucht hebben”, vervolgt de projectleider.

De CEO van ShieldAI in gesprek met viceadmiraal Hartman, commandant COMMIT, en viceadmiraal Tas, commandant Zeestrijdkrachten. Op de achtergrond staat de nieuwe V-BAT.
Het contract werd vanwege de snelheid van het traject getekend over de mail. Begin juli werd alsnog stilgestaan bij de overeenkomst. Links de CEO van ShieldAI, daarnaast viceadmiraals Jan Willem Hartman (C-COMMIT) en René Tas (C-ZSK).

Gebruik van AI

Een ander voordeel van de drone is de toepassing van artificiële intelligentie (AI). Iets waarmee de Amerikaanse fabrikant ShieldAI vooroploopt. Dat doet het met de eigen software Hivemind. Door het gebruik van AI pakt het systeem steeds meer taken automatisch op. Een voorbeeld daarvan is de landingsprocedure. Daarbij kantelt het van horizontale naar verticale positie. Maar ook voor het aanleren van bijvoorbeeld vliegroutes is de software geschikt. Verder maakt AI het systeem bruikbaar in omgevingen zonder toegang tot het GNSS (Global Navigation Satellite System), zoals momenteel in Oekraïne te zien is.

De Amerikaanse Marine Corps maakt al langer gebruik van de drone. Ook bijvoorbeeld het EU-agentschap Frontex gebruikt de UAV bij Europese grenscontroles.
De Amerikaanse Marine Corps maakt al langer gebruik van de drone. Ook bijvoorbeeld het EU-agentschap Frontex gebruikt de UAV bij Europese grenscontroles.
De grijze V-BAT vliegend door de lucht. Vastgelegd vanonder een van de vleugels. Op de zijkant staat een serienummer in zwarte cijfers.

Eerste vier schepen

COMMIT koopt uiteindelijk twaalf V-BAT’s voor de marine. In eerste instantie worden 4 schepen uit verschillende klassen aangepast voor deze nieuwste aanwinst. Van de kleinere fregatten tot het amfibische transportschip Zr.Ms. Johan de Witt. De fabrikant doet de scheepsaanpassingen samen met de Directie Materiële Instandhouding (DMI). Het idee is dat de overige schepen uit dezelfde scheepsklassen daarna door Defensie zelf gemodificeerd kunnen worden.

De eerste V-BAT’s moeten begin 2026 operationeel zijn

In het eerste kwartaal van 2026 moeten de eerste drones vervolgens operationeel zijn. “De druk staat er vol op. Het is een intensief project, maar daardoor hebben we hopelijk ook snel resultaat”, benadrukt projectleider Dennis. “Alle betrokkenen denken mee over hoe we dat mogelijk kunnen maken.” Vanwege de snelle ontwikkelingen op het gebied van UAV’s gaan de nieuwe V-BAT’s drie jaar mee. “Dat is de wereld waarin we werken. Het wordt daarmee bijna een soort continu project. Samen met de marine gaan we de wereld van onbemand ontdekken.”

De V-BAT stijgt en landt verticaal, waardoor geen landingsbaan nodig is.
De V-BAT stijgt en landt verticaal, waardoor geen landingsbaan nodig is.

Transitie naar meer onbemande systemen bij marine

Tijdens het evenement ‘Maritime Uncrewed’ begin juli werd de nieuwe drone voor het eerst getoond aan het publiek. De besturing van de V-BAT gebeurt straks vanachter een aantal schermen in de Commandocentrale, legt kapitein-luitenant ter zee Eric van den Nieuwendijk uit. Hij is senior medewerker Strategie & Advies binnen het Commando Zeestrijdkrachten (CZSK) en als accountmanager verantwoordelijk voor de introductie van deze systemen in het maritieme luchtdomein.

Om de V-BAT in de lucht te houden, zijn 2 personen nodig: een operator en iemand voor het onderhoud. Marinepersoneel dat met de drone gaat werken, wordt opgeleid voor beide rollen. “Een korporaal zonder vooropleiding is in 14 weken volledig opgeleid”, vertelt de maritieme luchtvaartadviseur. Een eerste groep enthousiaste vrijwilligers is inmiddels gevonden.

Net als de Skeldar V-200, een helikopterdrone voor mijnenbestrijding, worden de V-BAT’s en het bijbehorende personeel straks ondergebracht bij 860 Squadron. Ook de NH-90’s vallen daaronder. Zij zullen gaan werken vanaf Maritiem Vliegkamp De Kooy, ten zuiden van Den Helder. “We zijn in transitie van bemande maritieme luchtvaart naar een combinatie met onbemand”, verklaart Van den Nieuwendijk.

Tijdens oefening REPMUS werden afgelopen september in NAVO-verband verschillende onbemande systemen getest, waaronder deze V-BAT. Alleen dit platform voldeed toen aan de eisen van de marine. Op verzoek van het CZSK paste ShieldAI het systeem vervolgens zo aan dat het ook op kerosine vliegt. Handig, want die brandstof is al aan boord en dat scheelt weer opbergruimte. Ook is de verticale opstijg- en landingsprocedure sinds de oefening bij Portugal significant verkort.

Van den Nieuwendijk voorziet dat de V-BAT uiteindelijk een groot effect levert voor de vloot. “We moeten versnellen op het gebied van onbemand. Dat doen we samen met de industrie. Dit is daar een mooi voorbeeld van.”

Klik hier voor meer informatie over de Skeldar V-200, een andere nieuwe drone voor de marine.