Mijn materieel: ondersteuningsvaartuig Zr.Ms. Pelikaan

Zr.Ms. Pelikaan (A804), het werkpaard in het Caribisch gebied

Duizenden burgermedewerkers en militairen bij het Commando Materieel en IT zetten zich dagelijks in om het best mogelijke materieel en de beste IT voor onze militairen binnen te halen. Eenmaal overgedragen aan de militair in het veld wordt het dagelijks gereedschap. In de rubriek Mijn Materieel vertellen militairen over hun materieel en IT-middelen. In deze editie: Zr.Ms. Pelikaan, hét ondersteuningsvaartuig in het Caribisch gebied.

Trek het blauwe gordijn iets opzij en werp een snelle blik in de kajuit van luitenant-ter-zee der eerste klasse Max Borsboom. Aan de muur hangt een kaart van de Caribische Zee, met daaronder geplakt een ansichtkaart met het geschilderde portret van marinelegende Michiel de Ruyter. Verderop staat een vergulde, ouderwetse duikershelm, ernaast ligt een uitschuifbare verrekijker. In de andere hoek van de kajuit hangt een foto van het militair rugbyteam als herinnering aan het militair rugby WK 2023.

Borsboom heeft zijn verblijf aan boord van het ondersteuningsvaartuig Zr.Ms. Pelikaan zo persoonlijk mogelijk gemaakt. Het is immers zijn thuis (ver) van huis. Als commandant van het schip is hij samen met zijn 16-koppige bemanning vaak onderweg in het Caribisch gebied. De ene keer om mariniers en hun materiaal naar een oefening te vervoeren. De andere keer met water en noodpakketten om hulp te bieden na een verwoestende orkaan.

Uniek schip

Zr.Ms. Pelikaan is met een gerust hart een bijzonder stuk materieel te noemen. Borsboom is apetrots dat hij er sinds juni 2024 de commandant van mag zijn. De Peli, zoals het schip liefkozend wordt genoemd, is het enige schip in Zijner Majesteits vloot dat permanent in de West is gestationeerd. De thuishaven is Willemstad, Curaçao. De Pelikaan en bemanning staan altijd paraat voor ondersteuning, waar dan ook in het Caribisch gebied.

De Pelikaan (A804) is tussen 2005 en 2006 gebouwd op scheepswerf Galaţi (onderdeel van het Nederlandse Damen Shipyards) in Roemenië. Zoals altijd is het Commando Materieel en IT (COMMIT), toen nog DMO (Defensie Materieel Organisatie) geheten, nauw betrokken bij de aanbesteding en verwerving. De overdracht is in 2006 op de scheepswerf van Damen in Gorinchem. Enkele maanden later loopt de Pelikaan voor eerst de haven van Willemstad binnen.

Eerste kennismaking

De eerste kennismaking van LTZ1 Borsboom met het schip is jaren geleden; als 21-jarige sergeant-adelborst tijdens een soort snuffelstage. Er is meteen een klik. “Ik dacht: wat een leuk schip is dat. Met een kleine crew mooie dingen doen in het Caribisch gebied. Zoals logistieke ondersteuning ver van Curaçao. Operationeel en tastbaar werk. Dus niet alleen maar oefenen.”

Maar het duurt jaren voordat de Pelikaan en Borsboom weer echt ‘bij elkaar’ komen. Eerst volgen er nog legio andere marinefuncties. Zo is hij hoofd van de Very Shallow Water-duikteams bij de Defensie Duikgroep en luchtverdedigingsofficier aan boord van het luchtverdedigingsfregat Zr. Ms. Evertsen. Ook werkt hij nog 3 jaar bij COMMIT. Op de afdeling Maritieme IT-ontwikkeling houdt hij zich als bedrijfsvoeringsarchitect bezig met de ontwikkeling en het testen van luchtverdedigingssystemen. “Dat was ook een mooie en vooral leerzame tijd”, blikt Borsboom terug.

Maar, terug naar de Peli. Als eindelijk de commandantenstoel vrijkomt, aarzelt Borsboom geen moment. Hij solliciteert en het lúkt. De LTZ1 is dolgelukkig. “Het is heel bijzonder om de eindverantwoording te krijgen over de bemanning en over het schip. Ik zie het als een grote eer.”

Hoofdtaken

Zr.Ms. Pelikaan heeft enkele hoofdtaken. De meest basale is het transport van militairen en goederen, zodat ze kunnen oefenen. Of, mocht er een conflict uitbreken, om de eilanden te beschermen.

Maar de belangrijkste taak is misschien wel de ondersteuning en uitvoering van HADR-operaties. Deze afkorting staat voor Humanitarian Aid and Disaster Relief, noodhulp dus. Zoals in 2015 op het eiland Dominica, waar orkaan Erika een ravage aanricht. “Voor die hulptaak zijn we het best toegerust”, legt Borsboom uit. Het schip kan flinke hoeveelheden noodpakketten, voertuigen en mensen meenemen. “Zeker voor zo'n klein schip hebben we een grote transportcapaciteit. Mensen staan altijd versteld wat er allemaal uit het ruim komt. Verder hebben we grote drinkwatertanks en kunnen we zelf elke dag duizenden liters drinkwater maken. Ook heeft de Peli grote brandstoftanks. Die hoeveelheid hebben we niet zelf nodig, dus kunnen we die overpompen als dat nodig is.”

Werkpaard

Gezien alle taken en capaciteiten is het niet gek dat de Pelikaan hét werkpaard van de Carib wordt genoemd. “Het schip is randvoorwaardelijk voor veel operaties en oefeningen in deze regio”, zegt de commandant. De grote kraan op het dek is daarbij onmisbaar voor laden en lossen van materieel en hulpgoederen. “Het is ons belangrijkste ‘wapensysteem’. Met de hijskraan staat of valt alles. Als die het niet doet, kan het schip niet veel.”

Militaire paraatheid

Enkele maanden geleden levert het ondersteuningsschip nog een belangrijke bijdrage aan de oefening Estribo in Colombia. In dat land trainen dan Nederlandse en Colombiaanse mariniers voor het eerst samen. De Peli verzorgt als amfibisch platform zoals gebruikelijk het transport en de logistieke ondersteuning. Maar de inzet gaat verder dan dat. “In het kader van Hoofdtaak 1 wilde ik ook mijn bemanning trainen op gereedheid”, zegt Borsboom. “Het schip heeft niet veel bewapening, slechts 4 MAG-machinegeweren, en geen sensoren om dreiging waar te nemen. In die zin kunnen we onszelf minimaal verdedigen. Des te belangrijker is het dan ook om deze individuele verdediging en bijbehorende mindset te beoefenen. Die moeten zowel in vredestijd als oorlogstijd goed werken.”

Limieten opzoeken

In het kader van Hoofdtaak 1 wordt in Colombia ook de medische afvoerketen beoefend. Hierbij worden ‘gewonde’ mariniers teruggebracht naar de Peli waar zij verzorgd worden en gereed gemaakt voor verdere afvoer. Ook dient de Peli als amfibische commandopost, bevoorradingsplatform en ‘garage’ om Frisc-onderscheppingsboten te repareren. “We konden goed de limieten van ons opereren opzoeken. Zo weten we wat wel of niet kan, en wat er nodig is. Zo blijkt de huidige bemanning van 17 koppen eigenlijk niet genoeg voor alle oorlogstaken (Hoofdtaak 1, red.). Om tijdens een langere inzet ondersteuning te bieden, tegelijkertijd het schip varende te houden en het schip te beschermen tegen vijandigheden zijn er meer mensen aan boord nodig.”

Familie

Maar voor opereren onder vredesomstandigheden heeft de kleine bemanning zeker zijn voordelen. Het is een hecht team en iedereen voelt eigenaarschap voor de Peli, benadrukt Borsboom. “We zorgen goed voor haar. Dat gaat van schoonschippen (dagelijkse schoonmaak, red.) tot en met veilig werken. Iedereen helpt elkaar en elke collega heeft meerdere taken naast zijn of haar dienstvak.”

Het werk, de mensen, de taken, het schip met uitrusting. Zr.Ms. Pelikaan heeft honderd procent karakter, concludeert de commandant. Er is een band zoals sommigen dat met een auto hebben. “Het voelt echt alsof de Peli van ons is. En als er een nieuwe collega aan boord komt, dan is het meteen: ‘welkom bij onze familie’. De familie Pelikaan.”