Materieel van toen: I-Hawk

Na het sleutelen met een pak Omo de badkuip in

In de rubriek 'Materieel van toen' graaft Materieelgezien in de rijke historische inventaris van Defensie. Van iconische vrachtwagens en uniformstukken tot buitenissige wapens en vreemde proefballonnen. Ditmaal kijken we naar een mobiel luchtverdedigingssysteem van Amerikaanse makelij. Het Improved HAWK-raketsysteem (I-HAWK) grondgebonden luchtverdediging.

De I-HAWK stond in de jaren 50 en 60 bekend als de Homing All the Way Killer (HAWK). Ruim 20 jaar later kreeg de verbeterde versie zijn huidige naam. Het raketsysteem komt uit de koker van de Amerikaanse firma Raytheon. De I-HAWK is een raketsysteem dat als aanvulling gold op het NIKE-systeem, dat voor grote hoogtes en lange afstanden was. “Er ontbrak alleen een luchtverdedigingssysteem voor lage hoogtes – dus echt boomtophoogte, heuvelhoogte – om doelen te onderscheppen. Vandaar de ontwikkeling van de I-HAWK”, legt luitenant-kolonel buiten dienst van de Koninklijke Luchtmacht Eric Verweij uit.

HAWK in 1963 naar luchtmacht

Het HAWK-systeem werd in 1963 in gebruik genomen door de Nederlandse krijgsmacht. Ruim 40 jaar later – in 2004 – volgde een afscheid van het luchtverdedigingssysteem, mede ingegeven door de toenmalige bezuinigingen op Defensie. Uiteindelijk verkocht Defensie het wapentuig in 2004 aan Roemenië.

Hoewel de landmacht in eerste instantie aan de haal leek te gaan met de geleide wapen-systemen NIKE en HAWK, belandde het systeem uiteindelijk bij de luchtmacht, om financiële en logistieke redenen. Bij de luchtmacht waren drie Nederlandse Groepen Geleide Wapens uitgerust met het HAWK-luchtverdedigingssysteem. Zij vertrokken naar West-Duitsland en namen hun hele gezin mee. Daardoor ontstonden aldaar Nederlandse enclaves.

HAWK als afweer- en afschrikmiddel

De HAWK diende voornamelijk als afweer- en afschrikmiddel van het Warschaupact – de communistische Oost-Europese tegenhanger van de NAVO. “Er was toen sprake van de Koude Oorlog”, licht Eric toe. “In 1962 was de Cubacrisis en een jaar later kwamen die raketten, die ook echt een aanvulling waren op de NIKE.”

Prettige samenwerking

Zelf denkt de voormalige vuurleider van de HAWK met veel plezier terug aan het werken met het luchtverdedigingssysteem. “Er ging alleen een heel lange opleiding aan vooraf. Maar eenmaal bij een eenheid werkte ik samen met een crew van ongeveer twintig tot vijfentwintig mensen”, vertelt hij met trots en plezier in zijn stem. “Het was prachtig, met alleen maar fantastische en gemotiveerde mensen om mij heen. Zowel beroeps als dienstplichtig. En in die tijd had je ook nog de Kort Verband Vrijwilligers (KVV’ers).”

Monteur Maarten en lanceerder Herman aan de bak

Maarten werkte tussen 1965 en 2007 voor Defensie. Als monteur moest hij met name in zijn beginjaren flink aan de bak met het monteren en repareren van de HAWK. “Als ik bijvoorbeeld aan de High-Power Illumination Radar sleutelde, moest ik 5 van die grote testsets daar naartoe slepen”, blikt de markante 70’er terug in de tijd. “Dat was best pittig, maar je wist niet beter.” Bovendien waren de monteurs tijdens een oefening niet vies van vuile handen. “Je lette nergens op”, beaamt Maarten. “Je at met vieze handen en als je aan het einde van de week naar huis mocht, ging je met een pak Omo in de badkuip liggen. Daarna was alle vuil weg.”

Herman diende Defensie tussen 1973 en 2011. Hij groeide uit tot kapitein bij de luchtmacht. Zijn eerste functie was bij 326 Squadron in Duitsland. Hij bediende de launcher, ofwel de raketlanceerinstallatie, van HAWK-raketten. Ook hij ondervond het fysieke aspect van werken aan het luchtverdedigingssysteem. “Ik ga nog steeds om de 5, 6 weken naar de fysiotherapeut vanwege problemen aan mijn onderrug”, merkt hij op. "Veroorzaakt door onder meer het induwen van de hydraulische poten van de launchers."

HAWK-launcher prima hanteerbaar

Verder was de HAWK-launcher best eenvoudig hanteerbaar, volgens Herman. Om aan alle eisen te voldoen, volgden de lanceerders een trainingsprogramma. “We gingen bijvoorbeeld een keer per jaar naar Kreta om te schieten”, doelt hij op een NAVO-oefengebied. “De loading en het vuurgereed-maken van de launcher gingen op tijd en op safetywise. Het was in die tijd een leuke bezigheid om foutloos de snelste tijd te halen. Dat leidde ook tot een mooie competitie.”

Stressvol werk

Het werken met de HAWK zorgde ten slotte voor de nodige stress. “Met name omdat het wapensysteem de eerste verdedigingslijn was. Als er dus iets kapot was, moest het meteen gerepareerd worden”, benadrukt Maarten. “In mijn beginjaren was bovendien alles inherent aan de Koude Oorlog. Daarom moesten wij binnen vijf minuten zo’n raket de lucht in kunnen jagen.” Herman beaamt dat de techneuten goud waard waren, maar breekt ook een lans voor de toenmalige lanceerders. “Zij konden veel technische problemen zelf oplossen. Met name van de basic HAWK, die in 1978 werd vervangen door de I-HAWK.”